Met beeldhouwwerk uit het Derde Rijk is vooral de naam van Arno Breker verbonden. Het meeste van zijn werk vind ik ongenietbaar, en tot de weinige uitzonderingen behoort Eos, uit 1939:
Ik was dus aangenaam verrast toen ik op het internet nóg een beeld aantrof dat aan Breker werd toegeschreven en dat mij niettemin beviel:
Die kleurenfoto bleek afkomstig te zijn uit het Duitse internationaal verspreide propagandamagazine Signal, van maart 1941.
Het dubbele blad in kleur is gewijd aan The study of the Führer, maar de foto rechtsonder (zonder onderschrift) is niet in die werkkamer genomen, zoals duidelijk te zien is aan de achtergrond. Het misverstand is nochtans begrijpelijk.
De foto was door Signal bijgeknipt, maar door een gelukkig toeval is de originele foto bewaard gebleven, althans: een foto van de originele foto. Bij Alamy vindt men een aanbieding die als volgt beschreven staat:
Kurt Schmid-Ehmen (1901-1968) — a folder with photographs of his works 1934-43. Circa 30 photographs and circa 30 negatives (partly glass). One glass negative of the portrait of Julius Streicher 1934 and a photo of the "Speerträgerin" 1937/38 in plaster and bronze.
De aanbieder blijkt te zijn "een van de grootste Duitse veilinghuizen gespecialiseerd in militaria", maar meer heb ik niet kunnen vernemen. De aanbieding van Alamy bevat enkel foto's van objecten, niet de objecten zelf. Uit dat aanbod heb een jpg-bestand gekocht waarop naast elkaar te zien zijn: een borstbeeld van Streicher en de onderstaande foto. (Ik geef hem hieronder weer in de gedaante waarin hij publiek aangeboden wordt, dus met het woord alamy en de letter a er een aantal keer overheen.)
Het origineel (waar dit dus een foto van is) is blijkbaar op Agfacolor film, geklemd tussen twee glasplaten die met zwart papier bijeengehouden worden. (Dit was de gebruikelijke werkwijze bij dit soort film, die van rond 1935 dateert.) De voorste glasplaat is op verschillende plaatsen gebarsten en met doorschijnende plakband hersteld.
Op de glasplaat en in de zwarte rand zijn diverse technische gegevens aangebracht: een reepje papier met "Color separation #475 (40-II)7", een nummer 00012 rechtsonder en een 32 rechtsboven, en een opvallende letter F. De Amerikaans-Engelse benaming "color separation" zal wel van na de oorlog zijn. De letter F staat blijkbaar enkel op het glas maar niet op de eigenlijke foto. De uitsnit in Signal toont een intacte achtergrond op de plaats waar nu die F staat en het gaat wel degelijk om dezelfde foto, zoals uit alle details blijkt.
De publikatie in Signal bewijst dat het beeld ondertussen een zekere status verworven had. Het is dus geen werk van Arno Breker, maar van Kurt Schmid-Ehmen, en is (als de beschrijving van Alamy correct is) uitgevoerd in gips dat van een bronzen laagje voorzien is. Het had in 1938 zijn openbaar debuut gemaakt had op de jaarlijkse tentoonstelling in het Haus der Deutschen Kunst in München.
Het heette toen gewoon Weibliche Figur (een triviale naam die Schmid-Ehmen wel meer gebruikte) maar in 1941 had het al de specifiekere naam Speerträgerin gekregen.
Het beeld aan het einde van de gang is dus onmiskenbaar de Speerträgerin van Schmid-Ehmen, en de foto voor Signal is exact op die plaats gemaakt. Afgaande op de hoogte van de deur (die, zoals alles in de Rijkskanselarij, monumentaal was) moet het beeld zonder sokkel ongeveer manshoog geweest zijn. Het boek van Speer bevat ook een gedetailleerd plan van het gebouw:
en hierop kunnen we de Speerträgerin heel precies lokaliseren aan het uiteinde van de lange gang in de westelijke vleugel, die op het plan horizontaal linksonder loopt:
Wie naast het beeld de monumentale deur doorging en links afsloeg kwam aan het uiteinde van de beroemde Marmeren Gaanderij terecht. De rode marmerplaten zijn door de sovjets uitgebroken en gebruikt voor de metro van Moskou. Van de Rijkskanselarij blijft niets over, en van het beeld van Schmid-Ehmen evenmin. Sic transit gloria mundi!
