Allen in koor: Leve België! Leve de monarchie!
Op 25 mei 1958 werd van de Westvlaamse kansels een herderlijk schrijven voorgelezen waarin de bisschop zijn kudde voorhield dat stemmen voor de Volksunie een zware zonde was. Op 18 juli 2000 kreeg de vrijzinnige kudde via Humo (onafhankelijk weekblad voor radio en televisie) een analoge aanmaning over zich heen namens de Unie van Vrijzinnige Verenigingen.
De vrijzinnige Kop van Jut was —en is— die van het hele Belgische establishment: het Vlaams Blok, verketterd als extreem-rechts, racistisch en populistisch. (Elk van die epitheta is voor uitvoerige discussie vatbaar.) Het nep-syllogisme achter het herderlijk schrijven in Humo is blijkbaar:
Wij zijn tegen het VB.
Het VB is tegen de koning.
Ergo, wij zijn voor de koning.
Die 'wij' is: de knarsetandende top van de Unie van Vrijzinnige Verenigingen. Op de basis van die verenigingen blijkt de geviseerde partij namelijk een grote aantrekkingskracht uit te oefenen, die we hieronder cijfermatig analyseren. De kop geeft meteen de conclusie weer.
Vrijzinnigen stemmen (nog altijd) 'Vlaamser'
en meer voor VB dan anderen
De gegevens worden ons geleverd door de Leuvense professor Jaak Billiet en zijn ISPO (Instituut voor Sociaal en Politiek Opinieonderzoek). Zijn artikel Stabiliteit en verandering in de relatie tussen kerkelijkheid, lidmaatschap van sociale organisaties en stemgedrag in de periode 1991-2010 verscheen in het huldeboek van Ignace Glorieux, Jessy Siongers & Wendy Smits (eds.), Mark Elchardus, Cultuursociologie buiten de lijnen (Lannoo Tielt 2012), pp. 77-100. Het artikel bevat storende zetfouten en was ook inhoudelijk voor verbetering vatbaar. Het verscheen als bijgewerkt 'onderzoeksverslag' in februari 2013. (Hier in te kijken; op de derde bladzijde staan de correcties en wijzigingen aangegeven. Onze verwijzingen verderop zijn steeds naar de tweede versie, ook al nemen we de afbeeldingen uit de eerste.)
Het is uiteraard niet gemakkelijk 'opinies' en 'gedragingen' te catalogeren, en de benamingen blijken in de opeenvolgende onderzoeken ook te veranderen. De drie gradaties van 'katholiek' (kern, modaal, marginaal) worden redelijk goed gedefinieerd, maar van 'vrijzinnig' heb ik vruchteloos de definitie gezocht.
In Godsdienst in Vlaanderen van Jaak Billiet en Karel Dobbelaere (Davidsfonds Leuven, 1976) is 'vrijzinnig' nog gewoon 'niet katholiek'. (Tabel 9, blz. 65: vrijzinnigen + marginale katholieken + onregelmatig praktiserenden + kerksen = 100%).
In Tabel 4 (blz. 15) van Stabiliteit en verandering wordt, naast de drie soorten 'katholieken' en de 'vrijzinnigen', ook een kolom uitgetrokken voor 'geen (godsdienst)'. In de commentaar bij die tabel (blz. 16) worden genoemd: modale katholieken, kernkatholieken, randkerkelijken, 'degenen die niet behoren tot een godsdienstige groepering' en 'degenen die zichzelf vrijzinnig noemen'. Het lijkt er dus op dat de ondervraagden zich 'vrijzinnig' konden noemen (naast, b.v., 'katholiek' of 'jood') en dat 'geen' diegenen groepeert die zich tot geen enkele godsdienst en evenmin tot de vrijzinnigheid (de 'vrijzinnige kerk' uit de karikaturen) bekennen. In Figuur 2 (blz.7) vinden we dan weer 'geen kerk/vrijzinnig' als één klasse naast de drie soorten 'katholiek':
Ook wij groeperen vanaf nu de twee soorten niet-katholiek ('lid van de vrijzinnigheid' en 'zonder godsdienst') onder één naam, nl. 'vrijzinnig', en de drie soorten 'katholiek' versmelten we tot 'katholiek'. (De 'andere godsdiensten' komen in de tabellen niet voor omdat de aantallen naar verluidt te gering zijn. Men moet Nostradamus niet zijn om te voorzien dat dit snel anders zal worden.)
Uit Tabel 1 (blz.6)
leren we dat de verdeling voor Vlaanderen vandaag is:
70,7% katholiek - 25,9% vrijzinnig - 3,4% andere godsdienst.
of
74% godsdienstig - 26% vrijzinnig.
Het is in vrijzinnige kringen bon ton de Vlaamse ontvoogdingsstrijd, die eerbaar verzet tegen culturele verdrukking en koloniale uitbuiting is, als 'nationalisme' af te doen —'eng' nationalisme wel te verstaan, niet het reactionaire Belgisch nationalisme, dat de zegen van het establishment heeft. We kijken daarom in het bijzonder naar de aantrekkingskracht van partijen met een 'Vlaams' programma. De cijfers vinden we door in Tabel 4 (blz. 15) de afzonderlijke probabiliteiten te combineren. Voorbeeld: een 'katholieke' stem voor VB in 2010 heeft een waarschijnlijkheid van (0,133+0,091+0,133)/3=0,119.
Als de cijfers kloppen is er geen ontkomen aan: 'Vlaamse' partijen, in het bijzonder VB, trekken vrijzinnigen meer aan dan anderen.
Goede en slechte vrijzinnigen
De officiële vrijzinnigheid zit met de bovenstaande vaststellingen enigszins in haar maag. Gelukkig is er een uitweg gevonden door de definities aan te passen. Het gaat nu als volgt:
- Een vrijzinnige die op slechte partijen stemt is een slechte vrijzinnige.
- Een goede vrijzinnige noemen we ook een vrijzinnig humanist.
De aantrekkingskracht van VB op 'enge' vrijzinnigen is anders niet moeilijk te verklaren. Zijn beiden (met weglating van al de rest) niet tegen de islam? Eindelijk eens een syllogisme dat wél klopt: de vijanden van mijn vijanden zijn mijn vrienden!
(Wordt hier vervolgd)
