"Le dossier 51" — het boek

 

Het boek (442 bladzijden) verscheen in 1973, en is van de hand van de communistische journalist, schrijver en agitator Gilles Perrault. Het is op het internet aan te treffen in de handige gedaante van een doorzoekbaar pdf-bestand (353 bladzijden), dat men hier kan inkijken.

Centrale figuur is de Franse diplomaat Dominique Auphal, werkzaam in Parijs na vorige posten in Madrid, Stockholm en Rabat (Marokko). Het verhaal komt op gang doordat hij aangesteld wordt in een niet nader genoemd Afrikaans land, waarheen hij vertrekt, later gevolgd door zijn gezinsleden. De geheime dienst van een niet-genoemde vreemde natie, gevestigd op een niet-genoemde plaats, zoekt middelen om hem te chanteren, en verzamelt daartoe zoveel mogelijk gegevens. Via de heen en weer gaande rapporten vernemen we gaandeweg alles over Auphal, zijn verleden, zijn gezin en zijn familie. Uiteindelijk wordt besloten een doorbraak te forceren door gebruik te maken van twee psychologische zwakheden die blootgelegd zijn. De doorbraak slaagt, maar de dag daarop sterft Auphal in een auto-ongeluk, dat waarschijnlijk een zelfmoord is.   

Het boek bestaat uitsluitend uit de ambtelijke rapporten van de vijandige geheime dienst, die lopen van 11/9/1967 tot 23/10/1968. De gebeurtenissen van mei ’68 in Parijs spelen op de achtergrond mee. Ook de dekolonisatie van Algerije (waaraan zowel de auteur als het hoofdpersonage als dienstplichtigen deelgenomen hebben) is nog actief aanwezig in de geesten. 

Personages en operaties

Griekse codenamen. De vijandige organisatie gebruikt codenamen ontleend aan de oudheid. De nieuwe Afrikaanse vestigingsplaats van Auphal wordt “Delphes” genoemd, zijn diplomatieke vestiging aldaar “Parthénon”. De volgende personen/afdelingen van de onbekende spionagedienst worden genoemd: Achille, Alcibiade, Apollon, Charon, Cleitos (een priester), Clio, Démosthène, Doros, Epaminondas, Esculape, Hadès, Hécate, Jupiter, Mars, Ménélas, Mercure, Métion, Minerve, Pâris, Périclès, Pylos, La Pythie, Socrate, Vénus, Vulcain. Binnen de afdelingen zijn de individuen genummerd, en we ontmoeten Esculape 19, Hécate 2 en Minerve 3. Boven allen lijkt te staan de “Authorité Suprême”, die 1 enkele keer genoemd wordt. De motor van de rapportenstroom bestaat uit (in dalende orde van gezag): Jupiter, Minerve en Mercure. Tussen personen en afdelingen, met name tussen Mercure en Minerve, bestaan spanningen en irritaties, die in de rapporten doorsijpelen.

Codenamen van twee cijfers. Personen uit de onmiddellijke omgeving van de diplomaat worden aangeduid met een codenaam bestaande uit twee cijfers. Aldus

51: Domique Auphal 

51 bis: Sarah Roboul, ex-liefje van 51

52: Liliane de Maupertain, vrouw van 51 

52 bis: Philippe Lescarre, minnaar van 52 in Parijs

53: Stéphane “Steff” Auphal, zoontje van 51 en 52

54: Élodie “Lolo” Auphal, dochtertje van 51 en 52 

55: Marguerite “Margot” Marie, werkster in het gezin van 51 en 52  (aanvankelijk onbewuste informante via agent 8956, later betaald) 

56: Sylvie Mouriac, secretaresse van 51 

Personages zonder code.

Jean de Malarielle, voorganger van Auphal

Giuseppe Comi, minnaar van 52 in Rabat

Geneviève de Maupertain, zus van 52

Élisabeth "Lise" Vaneste, vriendin van 56

Monique de Servas, moeder van 51

Valérie Rossignat, studentenliefje van 51.

Codenamen van vier cijfers.  Het “voetvolk” van de geheime dienst heeft codenamen bestaande uit vier cijfers. Als agenten in Parijs worden genoemd: 8016, 8017, 8025, 8047, 8218, 8248, 8271, 8274, 8317, 8425, 8640, 5848, 8872, 8653 (een vrouw), 8956 (verbinding met 55), 8972. In Delphes: 5353 (werkster in de villa van 51 en diens voorganger), 5354 (dochter van 5353, een tijdlang eveneens werkster), 5404, 5420, 5672 (verbinding met 5353 en 5354). Uit andere landen (waaronder Spanje, Marokko, Perzië) worden genoemd: 2429, 2731, 4480, 4923,  6930, 7485, 9000, 9101. Een kort zijspoor, waarin de codenamen Oribase, Xerxès en Cyrus gebruikt worden, verwijst naar activiteiten in Perzië.

Operaties. Achtereenvolgens worden de volgende goed-omlijnde operaties opgezet:

Justine (het overspel van 52 met 52 bis registreren) 

Zéphyr (nagaan welke documenten 51 de donderdagavond thuis afwerkt) 

Jumping (een relatie opbouwen met 52)

Lindbergh (het appartement van de moeder van 51 doorzoeken)

Régis (een stabiele relatie opbouwen tussen 8848 en 51 bis) 

Hyménée (een homosexuele relatie opbouwen met 51)

Los daarvan loopt operatie Feuilles Mortes 51, waarbij alles rond 51 verzameld wordt zonder in zijn actief leven in te grijpen.

*

Het boek is zeer fascinerend door de droge opeenvolging van ineengrijpende rapporten. Hieronder een merkwaardig voorbeeld, bevattende de afmetingen van de duikplank van een bepaald hotel in Rabat in een bepaalde periode.

Er zijn twee langere rapporten: de brief van de moeder van 51 aan haar zoon, bedoeld om na haar dood geopend te worden (maar door operatie Lindbergh voortijdig ingekeken), en de novelle L'Écharde (De splinter) die 51 geschreven heeft als therapie voor de trauma's opgelopen in Algerije. De novelle van 19 bladzijden is zeer goed, en zou men (als het in het Engels was) zeer goed aan Hemingway kunnen toeschrijven.

Het boek is over het algemeen goed gedocumenteerd. Het schilderij Mythoméchanique van Félix Labisse, waar de zieleknijpers van Esculape zo'n ingrijpende Freudiaanse conclusies uit trekken, bestaat echt; zie hieronder.

En Libération-Soir van 9 mei 1945 had inderdaad de kop VICTOIRE TOTALE:

Hier stopt het goede nieuws, want de inbrekers van operatie Lindbergh rapporteren als volgt verder: 

7°) Exemplaire du quotidien « Libération-Soir » daté du mardi 24 avril 1945. En manchette : « LE DRAPEAU ROUGE FLOTTE SUR LA CHANCELLERIE DU REICH »

Hoezo? Ofwel bestaat dit krantenexemplaar echt (en heeft de journalist van toen er met de pet naar gegooid) ofwel hebben de geheimagenten zich erg verkeken op de datum en/of de titel ofwel heeft de auteur de bal buitengewoon misgeslagen. In elk geval, op 24 april 1945 was Hitler nog volop aan het razen in de bunker onder de Rijkskanselarij! Hij stapte uit het leven op 30 april, en de iconische rode vlag werd pas op 2 mei gehesen, en niet op de Rijkskanselarij maar op de Rijksdag. 

Toen ik die valse informatie las dacht ik een ogenblik dat de auteur mij later zou reveleren dat hij daarmee een verborgen bedoeling had gehad. Dat was het geval geweest met Hubert Lampo, in De komst van Joachim Stiller. Ik had een foutief gedateerde astronomische ontdekking al driftig aangestreept toen later bleek dat het een Diepzinnige Boodschap was geweest. Hier heb ik die dubbele bodem in elk geval niet kunnen ontdekken. Gilles?

Nog enige kleinere zwakheden, van het soort dat op IMDB character error heet. 

À la suite de cette enquête, 8653 a appelé Annie Roldoire au téléphone en se présentant comme une amie de 52, chargée par celle-ci d’informer Mme Roldoire de son départ pour Delphes et de lui donner sa nouvelle adresse. Mme Roldoire a paru surprise de cette attention. 

Agente 8653 heeft dus voorgewend dat 52 haar gevraagd had om aan Annie Roldoire haar nieuw adres door te geven. Die laatste valt uit de lucht, en als zij in haar blijdschap contact opnam met 52 (waarvan zij het adres gekregen heeft) dan zou agente 8653 onmiddellijk door de mand vallen!

Je vous l’ai racontée parce que vous m’avez demandé ce que je savais de lui. Cela ne signifie pas que votre protégée sera en danger spirituel dans son foyer. Je suis très heureux en tout cas que Dominique se soit souvenu de moi et qu’il vous ait cité mon nom. Cela prouve que l’empreinte de nos rapports ne s’est pas complètement effacée et c’est finalement réconfortant.

Agent Cleitos (een priester, of zich als zodanig voordoend) heeft dus beweerd dat Auphal de naam van de briefschrijver heeft laten vallen. Ook deze viel uit de lucht, en ook hier had 1 blij telefoontje volstaan om het bedrog bloot te leggen.

Alors il m’écrivait. Je ne songeais même pas à cacher ses lettres. Est-ce en les lisant que mon mari a eu la révélation de son appartenance à la Résistance ? C’est probable. Je n’en ai jamais eu la certitude. J’ai eu peur de le questionner. On ne m’aurait d’ailleurs pas répondu.

Niet zeer waarschijnlijk toch, dat een doorwinterde verzetsman in bezet Frankrijk brieven zou schrijven waaruit zijn activiteit zou op te maken zijn!

*

UPDATE. De gelijknamige film uit 1978 is slaapverwekkend saai. Ik ben er in het midden mee gestopt. Iemand die het boek niet gelezen heeft stopt er waarschijnlijk mee na 5 minuten.