Oneida Community
[C] Maren Lockwood Carden, Oneida, Utopian Community to Modern Corporation, Harper & Row, 1971 (geselecteerde bladzijden hier)
[F] Robert S. Fogarty, Desire & Duty at Oneida, Tirzah Miller's Intimate Memoir, Indiana University Press, 2000. (geselecteerde bladzijden hier)
[R] Constance Noyes Robertson, Oneida Community, An Autobiography, 1851-1876, Syracuse University Press, 1970. (geselecteerde bladzijden hier)
*
De stichter, John Humphrey Noyes, was opgeleid als protestants predikant en had zich tot de strekking van de z.g. Perfectionisten bekend.
Hij geloofde o.m. dat de wederkomst van Christus al
plaatsgevonden had, met name in het jaar 70, en dat de mensen dus al
voorgoed van zonde en conventionele wetten
verlost waren. Hij verzamelde volgelingen (waaronder moeder, zusters, broers, nichten) die alles in gemeenschap
bezaten en die in hun gedisciplineerde vlijt enkele zeer succesrijke
ondernemingen tot stand brachten, met name in dierenvallen (boven) en tafelzilver (onder).
Wij laten de theologie en de huisvlijt verder voor wat ze waard zijn, en richten onze nieuwsgierigheid naar de merkwaardige seksuele opvattingen van Noyes. Hij was (conventioneel) getrouwd, maar had al heel vroeg het volgende neergeschreven
Exclusiviteit, jaloezie en geruzie hebben geen plaats in het huwelijksmaal van het Lam. (...) Ik noem een bepaalde vrouw mijn echtgenote. Zij is van u, zij is van Christus, en in Hem is zij de bruid van alle heiligen. Zij is nu in de handen van een vreemdeling en ik, overeenkomstig mijn belofte aan haar, verheug mij daarin. [R7]Een theologische visie op de "eindtijd" dus, maar volgens Noyes was die eindtijd al ingegaan! Het merkwaardige gevoel dat hij beschrijft, dat een man vreugde schept in het delen van zijn vrouw met andere mannen, is een eeuw later in de Kerista-commune van een beklijvende benaming voorzien: compersion. Ook O.C. heeft een nieuwe term ingevoerd: vrije liefde. Onder haar basisbeginselen vernoemt O.C. namelijk
- gemeenschap van bezit in al zijn gedaanten
- opgeven van alle wereldse gewoonten, in het bijzonder: huwelijk en ongewilde voortplanting
- beoefenen van vrije liefde. Samenwonen in associatie of complexe families. [R277]
Later heeft O.C. expliciet afstand genomen van de term free love omdat dit begrip in andere kringen een andere—ongeveer de huidige—betekenis gekregen had [R281]. In het O.C.-systeem van "composiet huwelijk" (complex marriage) was elke man met elke vrouw getrouwd. De mannen en de vrouwen sliepen gescheiden, en een man moest zijn seksuele belangstelling aan een bepaalde vrouw doen blijken via een tussenpersoon. De vrouw kon altijd weigeren op de avances in te gaan. Na instemming trok men zich voor een "(sociaal) onderhoud" terug in een speciale ruimte. De richtlijn was dat er weinig of niet gesproken werd. Na afloop van het interview ging men ook weer uiteen, want bijzondere banden tussen een man en een vrouw (special love) waren uit den boze. Wie daarvan verdacht werd, werd onderworpen aan openbare kritiek (mutual criticism was een belangrijk onderdeel van het systeem), en desnoods werden de geliefden gescheiden door een van beiden over te plaatsen.
Vrouwen werden aangezet om mannenwerk te doen en hetzelfde te leren als de mannen. Zij deden aan balsport en zwemmen, en onderhielden een koerierdienst met paard en wagen. Zij grepen zelf drastisch in in de vrouwelijke klederdracht en haartooi van toen, hetgeen resulteerde in kort haar en korsetloze "korte" kledij. Van het afgeknipte deel van de rok werden broekspijpen gemaakt, wat een ietwat twijfelachtig ottomaans resultaat opleverde. In elk geval werd duidelijk afstand genomen van de Victoriaanse vrouw als hulpbehoevend wezen, zonder benen, zonder sekuele behoeften, en met het moederschap als levensvervulling.
In O.C. werd moederschap niet erg gewaardeerd. Onder de Algemene Beginselen vinden we als eerste:
Liefde en zorg voor kinderen mag bij de ouders hun liefde als man en vrouw niet in de weg staan of vervangen. [R319]en het eerste jaarrapport van Oneida begint met:
Als we de seksuele relatie opsplitsen in liefde en voorplanting, dan is de liefdesrelatie het belangrijkste. (...) God heeft de vrouw geschapen omdat Hij zag: Het is niet goed, dat de mens alleen zij (Gen. 2:18), m.a.w. voor sociale doeleinden, niet allereerst voor voortplanting. [R269]Hier, en in alle teksten van O.C., heeft "sociaal" de betekenis van "seksueel". In verdere citaten plaatsen we het adjectief tussen aanhalingstekens om daarop te wijzen.
Voor de "magnetische en spirituele uitwisseling" tussen man en vrouw zonder voortplanting had Noyes een techniek ontwikkeld die hij "natuurlijk" en "gezond voor beiden" noemde: male continence. [R269] Dat was geslachtsgemeenschap zonder ejaculatie, noch tijdens noch na. Zijn methode was blijkbaar niet zo slecht, want in O.C. waren accidentele zwangerschappen zeldzaam.
Tirzah Miller
In de Kerista-commune sliepen mannen en vrouwen met elkaar volgens een beurtrol, maar in O.C., waar men nochtans geacht werd van alle vrouwen te houden, straalde de ene vrouw al meer "magnetisme" uit dan de andere. De grootste aantrekkingskracht had Tirzah Miller (foto boven), wier dagboek we in de volgende post nader zullen bekijken. Noyes, 32 jaar ouder dan zij, was een broer van haar moeder. In 1869 is O.C. overgegaan op stirpiculture. "Stirps" betekent "(boom)stam", en deze "stamveredeling" was een eugenetica-programma om kinderen te laten voortbrengen door zorgvuldig geselecteerde koppels. Noyes:
Wij zijn tegen de willekeurige voortplanting die onvermijdelijk is in het huwelijk. Maar wij zijn voorstander van verstandige, goed doordachte voortplanting. Wij geloven dat er een tijd zal komen waarin wetenschappelijke selectie even vrijelijk en succesvol zal toegepast worden op menselijke voortplanting als het is voor andere dieren. [R270]In totaal werden er op die manier 58 "geselecteerde" kinderen voortgebracht, waarvan Noyes er 13 voor zijn rekening nam. De status van Tirzah blijkt hieruit, dat zij de enige vrouw was die in dit kader drie keer gekoppeld werd. De eerste van de drie gelegenheidsechtgenoten was haar oom George, de jongere broer van Noyes, en 21 jaar ouder dan zij. Noyes was er namelijk van overtuigd dat het goede bloed van de uitverkorenen het beste werden overgedragen door "bloedverwante stamverbetering" (consanguineous stirpiculture): kinderen verwekt tussen bloedverwanten, idealiter tussen broer en zus. Noyes:
Door de wereldse notie over incest omver te gooien overwin ik het laatste bolwerk van de duivel. We hebben hem uit het huwelijk verdreven en onze vrijheid gekregen, en nu blijft er nog de laatste citadel van "sociale" valsheid, die de vereniging van broers en zusters verbiedt. Door die hindernis op te trekken maakt de duivel het onmogelijk om ooit een nieuw ras te stichten. Zij moet geslecht worden. [F21]
De relatie tussen broer en zus is de ware wortel van de samenleving. (...) De laatste twee jaar ben ik ertoe gekomen deze leer van "naar huis te gaan" te onderwijzen en toe te passen. In die geest ging ik naar Oneida, en vestigde mij daar in gemeenschap met [mijn zuster] Harriet, en zij was een levensgezellin en echtgenote voor mij. [F20]Het is ook bijna zeker dat hij seksuele betrekkingen had met zijn natuurlijke dochter Constance. [F20] Hij heeft in elk geval expliciet de bedoeling geuit om een kind te verwekken bij die dochter, en bij de twee dochters van zijn andere zuster, namelijk Tirzah en Helen [F72]. Hij verwekte inderdaad een kind bij Helen, maar het was zijn jongere broer die hetzelfde deed bij Tirzah. Nochtans had hij grote verwachtingen geuit voor zijn kind met Tirzah. "Hij zei," schrijft Tirzah "dat zich met mij verenigen het Noyes-bloed meer zou intensifiëren dan om het even wat hij anders kon doen." [F72] Vreemde psychologische elementen lijken hierin meegespeeld te hebben. Nadat hij met Tirzah gesproken had over hun gepland consanguineous stirpiculture-kind, had hij seks met haar, en toen zij opstonden zei hij: "Daar! Ik heb het niét gedaan." [F115]
Alle kinderen, zowel meegebracht naar O.C. als daar geboren, opzettelijk of accidenteel, werden als gemeenschappelijk bezit beschouwd en in groep opgevoed. Een bijzondere band tussen moeder en kind werd afgekeurd, en moeders werden geacht meer aandacht te geven aan kinderen die niet de hunne waren. Zwangerschap mocht voor de aanstaande vader geen reden zijn om bijzondere aandacht te schenken aan de aanstaande moeder [F71], en tijdens hun zwangerschap hadden vrouwen seks met andere mannen dan de vader (b.v. Tirzah, zesenhalf maand ver [F71]).
Sociale podiumkunsten
Werd moederschap niet geëerd, seks—"de kunst om sociale muziek te maken" [F58]— des te meer. Noyes prees de schoonheid van de geslachtsdaad [C54] en wou de schaamte daarrond doorbreken. De onderstaande foto, gehaald uit Sekstant (maandblad van de NVSH, 1973), illustreert perfect wat Noyes een eeuw eerder in gedachten heeft gehad: seks op de scène voor een geïnteresseerd toekijkend publiek.
Tirzah in haar dagboek en de bijhorende brief:
Gisterenavond sprak J.H.N. er met mij over om geslachtsgemeenschap te laten uitvoeren op de scène. "We zullen nooit de hemel hebben zolang we schaamte niet kunnen overwinnen, en een mooie vertoning kunnen geven op de scène". [F60]
Hij schetste een heel programma voor het optreden. Hij zou een man en een vrouw, zomaar vanuit het publiek, op de scène laten komen waar een bed zou klaarstaan, zij zouden zich uitkleden en dansen of andere bewegingen uitvoeren tot de man opgewonden was, met de vrouw zeer flirterig. Dat zicht, zei hij, zou de hele gemeenschap zuiveren. Het zou een groot aantal oudere mensen, die er nu niet meer bij betrokken zijn, veel genot bezorgen. Er is geen enkele reden waarom het niet in het publiek zou gebeuren zoals musiceren of dansen. Het is de kern van alle kunsten, en zingen, musiceren en dansen hebben alleen waarde omdat zij eromheen bewegen en er charme aan toevoegen. Als de Shakers ons nog eens met hun gespring lastigvallen kunnen wij zeggen “Ja, broeder, wij ook!” Nu dat voortplanting zo’n aandacht krijgt in de Gemeenschap waarom zouden kinderen niet verwekt worden op zo’n publieke manier? John Lord en Gloria Sears zouden het kunnen doen. [F22]Voor wie zou denken dat het niet serieus bedoeld was: Noyes had geen enkele zin voor humor. De ontvanger van de brief antwoordde trouwens: "Een scène zoals jij beschrijft zou de logica van ons geloof vertolken." [F24]
Hieruit blijkt eens te meer dat in O.C. de seksuele emancipatie buitengewoon was, en dat in de Victoriaanse context van toen! In O.C. moest seks genot opleveren voor mannen én vrouwen, en vrouwelijke orgasmes werden bevorderd door de langdurige "sociale" sessies met (wisselende) mannen die erop geoefend waren ejaculatie te vermijden [C58]. Er blijkt in O.C. zelfs een geprefereerde seksuele positie te hebben bestaan die in niets gelijkt op het standje (hier toegelicht) dat christelijke zendelingen tot de risée van de Pacific had gemaakt! (Uitleg hier; de primaire tekst—Robert Latou Dickinson, Interview with Mr. and Mrs. George W. Noyes, 1927— is voorlopig niet beschikbaar wegens verhuis van het Kinsey Institute.)
In O.C. bestond een hele rangorde volgens theologische perfectie, met helemaal bovenaan de godsgezant Noyes zelf gevolgd door zijn naaste familieleden. Seks met een "verder gevorderd" lid werd aanbevolen, omdat dit de lager geplaatste dichter bij de perfectie bracht (ascending fellowship). Het resultaat was, dat jonge mannen "opgeleid" werden door oudere vrouwen, en jonge meisjes door oudere mannen. Seks tussen jonge leeftijdgenoten onderling was uit den boze. Noyes stond helemaal bovenaan inzake seksuele keuzemogelijkheden, en hij nam ook persoonlijk de "verantwoordelijkheid" op zich om "eerste echtgenoot" te zijn van de jongste meisjes. Daarbij ging hij niet op de leeftijd af, maar op "evidente blijken van gevoelsmatige en lichamelijke maturiteit" [F43]. De doorsneeleeftijd blijkt iets van 13 geweest te zijn, maar er zijn aanwijzingen dat er ook novices van 10 geweest zijn. [C100]
O.C. heeft opgehouden te bestaan in 1879, met ongeveer 300 leden. Het godsdienstig cement was toen al enige tijd zijn bindkracht verloren. Noyes was uitgeweken naar Canada omdat er legale actie dreigde wegens overspel en wat we nu 'pedofilie' zouden noemen. De actie ging overigens uit van conventioneel-christelijke kringen, niet van de betrokkenen. Geen enkele vrouw heeft zich ooit van Noyes gedistantieerd.
Hij heeft zijn gedachten, mooi geordend en theologisch onderbouwd, uiteengezet als onderdeel van zijn History of American Socialisms. Het revelante hoofdstuk The Oneida Community staat hier.
*
(wordt vervolgd)
