Een eigenaardigheid van de huidige ontwikkeling van het Amerikaanse fascisme is, dat het voornamelijk naar voren komt in de vermomming van verzet tegen het fascisme, dat ervan beschuldigd wordt een 'on-Amerikaanse', uit het buitenland geïmporteerde, stroming te zijn.Een langer uittreksel hier of hier, en de hele toespraak hier.
Gerard Reve in een brief (ook hier) aan Simon Carmiggelt van 20 oktober 1971. De Taal der Liefde, 1972, roman aangevuld met brieven aan Simon Carmiggelt, blz. 139, en Brieven aan Simon C., 1982, blz. 115:
Het antisemitisme is weer erg in de mode. Dat heet nu heel zedig 'anti-zionisme'. Weet je wat Professor Jacques Presser vier en twintig jaar geleden tegen me zei: ‘Het nieuwe fascisme zal zichzelf “anti-fascisme” noemen.’ God behoede Israël!
Reve's verhaal waar de slotparagraaf van de brief over handelt is Liefde zonder naam, verschenen in Soma 20/21, jan/feb 1972.
*
Dimitrov blijkt de eerste geweest te zijn die een 'fascisme vermomd als verzet tegen het fascisme' signaleert. Het is wel geen voorspelling, maar (toch volgens Dimitrov) een vaststelling over eigentijds fascisme anno 1935, meer bepaald in Amerika. De pregnante herformulering als voorspelling van een nieuw 'fascisme vermomd als anti-fascisme' wordt aan velen toegeschreven maar Reve is de enige die precieze informatie geeft.
Jacques Presser was een Nederlands historicus van joodse komaf, auteur van een klassiek werk over de jodenvervolging in Nederland tijdens de tweede wereldoorlog. Hij was gedurende vier jaar Reve's geschiedenisleraar op het gymnasium. Reve had er een haat-liefdeverhouding mee, zoals blijkt uit het portret van Presser in Moeder en Zoon (1980). Volgens Reve had Presser hem dus in 1947 van het 'nieuwe fascisme' gesproken. Op 6 november van dat jaar had de gemeenteraad van Amsterdam Presser benoemd tot hoogleraar, maar de katholieke minister van Onderwijs Gielen had geweigerd die benoeming te bekrachtigen. Op 24 november werd Reve's roman De Avonden bekroond met de Reina Prinsen Geerligsprijs. Men kan zich voorstellen dat Presser op de uitreiking aanwezig was, en dat hij het met zijn oudleerling over zijn problematische benoeming had. Dat de antigodsdienstige marxist Presser bij die gelegenheid de term 'fascisme' in de mond genomen heeft is zeer aannemelijk. (Reve was toen ook nog niet de katholiek die hij later zou worden.)
Het citaat is wel informatie uit tweede hand, afkomstig van een schrijver met een rijke fantasie, maar heeft toch veel elementen die authentiek aandoen. Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat Presser ook de eerste was die het citaat in die vorm gegeven heeft, en allerminst dat het bij hem de betekenis had die het tegenwoordig gekregen heeft. Reve, bijvoorbeeld, ziet 'anti-fascisme/anti-zionisme' als vermomd 'fascisme/antisemitisme'.
Zie ook Bomans over fascistoïde methoden van antifascisten.
