Dit is de Nederlandse vertaling van An Instance of the Fingerpost, door Iain Pears. Beide verschenen in 1997. Ik heb de kanjer van 700 bladzijden, die zich in het Londen en Oxford van de jaren 1650 afspeelt, twee keer gelezen, met vijftien jaar tussentijd, en blijf met zeer gemengde gevoelens achter. Om met het goede nieuws te beginnen: het opzet is zeer origineel. We lezen eenzelfde reeks gebeurtenissen vanuit vier verschillende standpunten of (beter gezegd) zoals vier verschillende personen ze ons voorschotelen. 'Dé' waarheid moet dan door de lezer gedestilleerd worden zoals goud uit een smelkroes van onedele metalen—vandaar de Nederlandse titel. (De Engelse titel heeft het over een wegwijzer.) De vier kronikeurs zijn achtereenvolgens: Marco da Cola, Jack Prestcott, John Wallis en Anthony Wood. De laatste twee zijn historische personages, bekende publieke figuren uit die tijd.
De eerste drie van die verhalen zijn uiterst saai en nogal stuntelig ineengezet, met vergezochte toevalligheden en onwaarschijnlijke overgangen om de synopsis min of meer te doen kloppen. Iemand ontmoet toevallig iemand die net iets eigenaardigs gezien heeft, gesloten kisten klappen open bij een knorrige trap, iemand ontmoet een hoertje dat hij later opnieuw tegen het lijf loopt als zij een societyfiguur geworden is, en meer van dat. Men voelt de auteur op elk moment bezig om zijn ingewikkeld materiaal gecomponeerd te krijgen. Want ingewikkeld ís het. De aftiteling vernoemt zo'n dertig personages, de meeste daarvan historisch.
Het wordt pas boeiend, en zelfs meeslepend, bij de vierde en laatste versie, met Anthony Wood aan het woord. Daar leren we ook de ware toedracht kennen. Het is dus niet zoals in andere postmoderne romans zoals Calamiteitenleer voor gevorderden (Marisha Pessl, 2006) en In Babylon (Marcel Möring, 1997) waar de lezer maar zelf moet zien hoe hij de puzzlestukken ineen kan passen.
W A R N I N G
!! MAJOR SPOILERS AHEAD !!
Daar blijkt eindelijk het volgende:
1. Dr. Grove is onbedoeld gestorven door een overdosis arsenicum die door Anthony Wood als practical joke bedoeld was.
2. Sarah Blundy is een wedergeboren vrouwelijke verlosser en de bezielde spilfiguur van een religieuze beweging, waardoor zij geen alibi kan geven en haar dood gewillig aanvaardt. Zij wordt opgehangen maar overleeft het. (Zij zorgt ook voor die ene literair sterke passage, wanneer zij in trance een nieuwe bergrede afsteekt.)
3. Marco da Cola heet eigenlijk Andrea (Marco is zijn broer) en is een Venetiaans jezuïet die de koning van Engeland op diens verzoek klandestien katholiek komt maken.
END OF SPOILERS
Ik heb deze drie zinnen op de titelbladzijde van mijn exemplaar bijgeschreven, als wegwijzer (inderdaad) voor toekomstige lezers bij hun worsteling met de saaie bladzijden en complexe toestanden. Van veel zijwegen en personages vraag ik mij trouwens af of ze niet beter geknipt waren geweest. Ikzelf was in elk geval een aantal keer de draad kwijt, en verwarde het ene personage al eens met het andere.
Van personages gesproken: ik ben indertijd naar het boek gelokt doordat een van de vier vertellers de bekende wiskundige John Wallis is. Wallis kwam in mijn eigen cursus Analyse I in de volgende gedaante voor:
Deze precieze kwantitatieve vorm is nuttiger dan de kwalitatieve gedaante die iedereen kent als het product van Wallis:
Op Goodreads kan men over de originele Engelse versie zijn commentaar en kwotering kwijt. Op een schaal van 5 sterren is het gemiddelde van een kleine vijftienduizend beoordelingen: 3,93/5. Ik, die maar 1 van de 4 versies de moeite vind, zou 1,25 moeten geven en maak ervan:
