A page of Jerome K. Jerome

Surely, you know Three Men in a Boat, by Jerome K. Jerome. If not, read it. It contains many extremely funny anecdotes, of which the author (Preface to the First Edition,1889) claims they are the record of events that really happened. (Read more here, and see a photograph of the real Three Men.) It's not much of a novel though. In places, it's more like a travel guide, or a history book.

It's not likely that you ever heard of the sequel, Three Men on a Bummel.  To get a taste of it, read these few pages from the latter part of Chapter Two.

o - o - o

Harris, in his early married days, made much trouble for himself on one occasion, owing to this impossibility of knowing what the person behind is doing.  He was riding with his wife through Holland.  The roads were stony, and the machine jumped a good deal.

“Sit tight,” said Harris, without turning his head.

What Mrs. Harris thought he said was, “Jump off.”  Why she should have thought he said “Jump off,” when he said “Sit tight,” neither of them can explain.

Mrs. Harris puts it in this way, “If you had said, ‘Sit tight,’ why should I have jumped off?”

Harris puts it, “If I had wanted you to jump off, why should I have said ‘Sit tight!’?”

The bitterness is past, but they argue about the matter to this day.

Be the explanation what it may, however, nothing alters the fact that Mrs. Harris did jump off, while Harris pedalled away hard, under the impression she was still behind him.  It appears that at first she thought he was riding up the hill merely to show off.  They were both young in those days, and he used to do that sort of thing.  She expected him to spring to earth on reaching the summit, and lean in a careless and graceful attitude against the machine, waiting for her.  When, on the contrary, she saw him pass the summit and proceed rapidly down a long and steep incline, she was seized, first with surprise, secondly with indignation, and lastly with alarm.  She ran to the top of the hill and shouted, but he never turned his head.  She watched him disappear into a wood a mile and a half distant, and then sat down and cried.  They had had a slight difference that morning, and she wondered if he had taken it seriously and intended desertion.  She had no money; she knew no Dutch.  People passed, and seemed sorry for her; she tried to make them understand what had happened.  They gathered that she had lost something, but could not grasp what.  They took her to the nearest village, and found a policeman for her.  He concluded from her pantomime that some man had stolen her bicycle.  They put the telegraph into operation, and discovered in a village four miles off an unfortunate boy riding a lady’s machine of an obsolete pattern.  They brought him to her in a cart, but as she did not appear to want either him or his bicycle they let him go again, and resigned themselves to bewilderment.

Meanwhile, Harris continued his ride with much enjoyment.  It seemed to him that he had suddenly become a stronger, and in every way a more capable cyclist.  Said he to what he thought was Mrs. Harris:
“I haven’t felt this machine so light for months.  It’s this air, I think; it’s doing me good.”

Then he told her not to be afraid, and he would show her how fast he could go.  He bent down over the handles, and put his heart into his work.  The bicycle bounded over the road like a thing of life; farmhouses and churches, dogs and chickens came to him and passed.  Old folks stood and gazed at him, the children cheered him.

In this way he sped merrily onward for about five miles.  Then, as he explains it, the feeling began to grow upon him that something was wrong.  He was not surprised at the silence; the wind was blowing strongly, and the machine was rattling a good deal.  It was a sense of void that came upon him.  He stretched out his hand behind him, and felt; there was nothing there but space.  He jumped, or rather fell off, and looked back up the road; it stretched white and straight through the dark wood, and not a living soul could be seen upon it.  He remounted, and rode back up the hill.  In ten minutes he came to where the road broke into four; there he dismounted and tried to remember which fork he had come down.

While he was deliberating a man passed, sitting sideways on a horse.  Harris stopped him, and explained to him that he had lost his wife.  The man appeared to be neither surprised nor sorry for him.  While they were talking another farmer came along, to whom the first man explained the matter, not as an accident, but as a good story.  What appeared to surprise the second man most was that Harris should be making a fuss about the thing.  He could get no sense out of either of them, and cursing them he mounted his machine again, and took the middle road on chance.  Half-way up, he came upon a party of two young women with one young man between them.  They appeared to be making the most of him.  He asked them if they had seen his wife.  They asked him what she was like.  He did not know enough Dutch to describe her properly; all he could tell them was she was a very beautiful woman, of medium size.  Evidently this did not satisfy them, the description was too general; any man could say that, and by this means perhaps get possession of a wife that did not belong to him.  They asked him how she was dressed; for the life of him he could not recollect.

I doubt if any man could tell how any woman was dressed ten minutes after he had left her.  He recollected a blue skirt, and then there was something that carried the dress on, as it were, up to the neck.  Possibly, this may have been a blouse; he retained a dim vision of a belt; but what sort of a blouse?  Was it green, or yellow, or blue?  Had it a collar, or was it fastened with a bow?  Were there feathers in her hat, or flowers?  Or was it a hat at all?  He dared not say, for fear of making a mistake and being sent miles after the wrong party.  The two young women giggled, which in his then state of mind irritated Harris.  The young man, who appeared anxious to get rid of him, suggested the police station at the next town.  Harris made his way there.  The police gave him a piece of paper, and told him to write down a full description of his wife, together with details of when and where he had lost her.  He did not know where he had lost her; all he could tell them was the name of the village where he had lunched.  He knew he had her with him then, and that they had started from there together.

The police looked suspicious; they were doubtful about three matters: Firstly, was she really his wife?  Secondly, had he really lost her?  Thirdly, why had he lost her?  With the aid of a hotel-keeper, however, who spoke a little English, he overcame their scruples.  They promised to act, and in the evening they brought her to him in a covered wagon, together with a bill for expenses.  The meeting was not a tender one.  Mrs. Harris is not a good actress, and always has great difficulty in disguising her feelings.  On this occasion, she frankly admits, she made no attempt to disguise them.

Free Speech Online

The January 2013 issue of Scientific American contains A To-Do List for Washington, by the Editors, urging dramatic action on three science policy issues that matter most. Their second is the one we quote below. Italics are ours.

PROTECT FREE SPEECH ONLINE IN THE 21ST CENTURY 

The Internet has become our public square and printing press—a place where citizens have their voices heard. That freedom to speak must be protected. Network neutrality—the idea that all data on the Internet should be treated equally regardless of creator or content—is often considered to be a technical business matter. At its core, however, net neutrality guarantees the right to speak freely on the Internet without fear of gatekeepers who would block content with which they disagree. The Federal Communications Commission must enforce policies that would protect free speech on the Internet. The most powerful method at the commission’s disposal is to reverse policies enacted a decade ago by the FCC and reclassify broadband Internet service as a telecommunications service. Just as the telephone companies cannot now referee your phone conversations, the owners of broadband Internet lines should not be allowed to interfere with what online content citizens have access to.

The Bill Clinton handshake

Former U.S. president Bill Clinton has definitely left his mark in social conventions. Thus he personally redefined the meaning of "sexual relations with a woman", he introduced "pot smoking without inhaling" and "cigar smoking without fire" (not without consequences for the expression "close but no cigar"). All this is common knowledge. But did you know the Clinton Handshake? It's a delicate manoeuvre to keep people away from you while giving the opposite impression. It was invented in order to keep terrorist-turned-chairman Arafat from publicly hugging the president. Arab and former communist leaders are universally dreaded for their embarrassing habit of hugging and passionately kissing men they consider as friends. Clinton, of course, prefers the other gender. Besides personal ones, he also had political reasons not to be harassed in front of the third party involved, the Israeli prime minister. In this interview, Clinton's collaborator George  Stephanopoulos offers backstage information about the Arafat-Rabin handshake.  

We didn't have a lot of time, but we did an awful lot of prep for a single handshake. We actually choreographed it. We did dress rehearsals in my office on the Saturday. [...] Everybody played a character and tried to figure out which order the handshakes go in. [...] And the big concern that morning was not the handshake itself, but the potential hug. There was a deep concern that all of these months and years of negotiations would be upset by Arafat's exuberance —when Clinton reached over to shake Arafat's hand, he would reach over to Clinton and hug him. And that would just be unacceptable to the Israelis, who were happy to be signing this agreement, but didn't want it to be seen like purely a moment of great joy. 

Q:  How did they prep to avoid a hug?

Tony Lake is playing Arafat. And Clinton comes up with the defensive maneuver that he would use in case Arafat goes for the hug. If Arafat went for the hug, Clinton would squeeze in underneath the biceps and block him. If that didn't work, he'd do a knee to the groin. Everybody broke up laughing.

Below, a diagram making things clear. [Not from the interview. CI]

A suspicious Clinton ready for the Emergency Manoeuvre

Try it, it works wonderfully.  While being purely defensive, it creates the impression of a most cordial welcome. There's a politician for you! Clinton did not have to resort to it, but his successor Obama applied it successfully to his own predecessor.

The Clinton Manoeuvre skillfully applied in action

To the best of our knowledge, the Ultimate Manoeuvre (a knee to the groin) has not seen presidential action yet.

Added January 16, 2013.  Recently uncovered document reveals Bill Clinton practicing with Cameron Diaz.

Een expert over het Sinterklaasbedrog

Bomans is heel zijn leven lang een soort Sinterklaas geweest. Hij heeft de heilige man talloze keren geïncarneerd, en heeft er bij vele gelegenheden over gesproken en geschreven. Een onverdachte sympathisant dus, om het woord 'collaborateur' nog te vermijden.  Een van zijn talloze teksten over het onderwerp heet 'Het geloof in Sinterklaas' (Werken V, p.732-736, Elzeviers Weekblad 10 december 1966) en eindigt als volgt.

Geloven en weten zijn twee rails, die evenwijdig lopen en elkaar nooit ontmoeten. Elk kind beweegt zich in die dagen [rond Sinterklaas dus] op beide voort. Zijn linkerkant weet dat het onzin is en met zijn rechterzijde gelooft het. Ik heb bevend voor Sinterklaas gestaan en tegelijk gezien dat het onze buurman was. Alle twee wist ik zeker. En toch waren ze niet met elkaar in tegenspraak. Er kwam geen onderlinge verbinding tot stand. De spoorstaven hadden geen dwarsliggers.
Op een keer—en dat is in het leven van elk mens toch eigenlijk een belangrijke gebeurteni, die al evenmin aandacht krijgt—verdwijnt deze wonderlijke schizofrenie. Het kind 'weet' dan alleen. Er breekt echter niet een nieuw inzicht door, want de bewustheid van de leugen is er altijd geweest. De daaraan parallel lopende lijn wordt eenvoudig opgeheven. 

[Met het voorafgaande ben ik het niet eens. Ik citeer het enkel als aanloop tot hetgeen volgt.]

Het is voor mij altijd een raadsel dat het kind hier geen rancune uit overhoudt. Het is toch al die tijd bedrogen geweest en dit in een vitale kwestie. Want wat is er vitaler dan een verzekering die normatief is en waarnaar men zijn gedrag te regelen heeft? En dit blijkt dan een praatje voor de vaak te zijn! Vermoedelijk wordt de gekwetstheid hierover volkomen toegedekt door de voldoening van nu af bij de groten te horen.

Met de laatste zin ben ik het evenmin eens. Ter attentie van de heer Bomans (die van op grote hoogte over mijn schouder meeleest) wil ik er op wijzen dat er kinderen zijn die aan die leugen (zoals hij het terecht noemt)  wel degelijk rancune overhouden. Eén daarvan ken ik zeer goed, want ik ben het zelf. Toen mijn ouders het mij vertelden was ik helemaal ondersteboven, niet (zoals zij dachten) omdat een mooie droom aan diggelen ging, maar omdat ze mij al die tijd wetens en willens wat op de mouw gespeld hadden. Deze fout heb ik als volwassene alvast niet op mijn beurt gemaakt. 

(Hier verdere bekentenissen van een Sinterklaasfan.)

Een gezinnetje zonder glazen plafond

Vader: Pierre Curie, Nobelprijs Natuurkunde 1903

Moeder: Maria Skłodowska, Nobelprijs Natuurkunde 1903 + Scheikunde 1911

Dochter: Irène Curie, Nobelprijs Scheikunde 1935

Schoonzoon: Frédéric Joliot, Nobelprijs Scheikunde 1935

Om misverstanden te vermijden: onder 'Nobelprijs' vallen hier niet de nepprijzen voor Literatuur of Vrede, die enkel de politieke (en misschien de literaire) voorkeur van het comité weerspiegelen en verder absoluut niets betekenen. Vijf 'echte' Nobelprijzen dus voor de genoemde vier personen, een aardig gemiddelde van 1,25 Nobelprijs per persoon, meer bepaald 1,50/vrouw en 1,00/man. Moeder Maria —onterecht genoemd Madame Curie, terwijl Pierre eerder Monsieur Skłodowska zou moeten heten— is de enige persoon die ooit Nobelprijzen in twee verschillende disciplines kreeg. Zij is ook de enige vrouw die bijgezet is in het Panthéon van Parijs, en mag zich ook postuum verheugen in een toeloop van bewonderaars, in aanzienlijke mate Pools en/of vrouwelijk.

In het opschrift van het Panthéon

moet 'homme' dus opgevat worden als 'mens', zoals in Droits de l'Homme.

Dochter Irène was, behalve Nobellaureaat, ook de eerste vrouwelijke minister in Frankrijk, met name Wetenschapsbeleid onder Léon Blum.

Het glazen plafond

Blijkbaar had het gezin Curie geen last van het beruchte glazen plafond, een wereldwijd complot om te verhinderen dat vrouwen doorstoten naar de top. Een uiting daarvan is de schandalige ondervertegenwoordiging van vrouwen onder de Nobelprijzen. Ondanks verdienstelijk werk van moeder en dochter Skłodowska telt de lijst van de wetenschappelijke Nobelprijzen 1901-2012 maar 2,7% vrouwelijke laureaten (17/629, reken het hier zelf na), terwijl vrouwen toch de helft van de wereldbevolking uitmaken. Het rekenwerk is niet helemaal fair, want er is een tijd geweest dat vrouwen inderdaad niet aan de bak kwamen in de toenmalige mannenwereld. Maar zelfs na de meest welwillende correctie is er geen ontkomen aan: vrouwen presteren ondermaats op wetenschappelijk topniveau. Het glazen plafond! Helaas, zoals bijna alle complottheorieën, is ook die van het glazen plafond vals. Er bestáát geen wereldwijd mannencomplot tegen de vrouwen. Bij wetenschappelijke selecties worden vrouwen niet met een negatief vooroordeel benaderd, wel integendeel. Het huidige politiek-correcte Procrustesbed leidt ertoe dat vele selectiecriteria zo opgesteld zijn dat een blanke man aan de startlijn al wat slechte punten aan zijn been krijgt. Bij gelijke verdiensten is het de vrouw (of de zwarte/gehandicapte/homo/moslim/...) die het haalt, juister gezegd: die het krijgt.

Hier, met hier aanvullend materiaal, de studie uit 2011 die tot de conclusie komt dat het vrouw-zijn bij selecties geen nadeel meebrengt, eerder een licht voordeel. (Understanding current causes of women’s underrepresentation in science, Stephen J. Ceci and Wendy M. Williams, Department of Human Development, Cornell University, 2011)

Prutswerk!

De grote schuldige is dus niet de blanke man, maar de Schepper zelve die in zijn ondoorgrondelijke wijsheid verkiest niét politiek-correct te zijn. Hij geeft de enen veel, de anderen weinig, en heeft zoogdieren gefabriceerd in twee geslachten, die veel gemeenschappelijke maar evenveel specifieke kenmerken hebben (zie o.m. hier en hier). Tot Zijn meer aanvechtbare strategische beslissingen behoort o.m., dat het de vrouwen zijn die zwanger worden, met alle gevolgen van dien voor de carrière. (Hoewel de zwangerschappen bij lange niet alles van de kloof verklaren.) Voor klachten wende men zich rechtstreeks tot de heer Schepper. In 1998 is bioloog Midas Dekkers een klachtenlijst begonnen met Diens opvallendste design-fouten (Prutswerk! Veertig klachten aan de Schepper, zie hier) maar ook politiek-incorrecte beslissingen moeten onverbiddelijk aan de kaak gesteld worden!

Zie ginds komt de stoomboot, eeuwfeest met loods

De goede Sint

Sinterklaas is een van de succesvolste Nederlandse exportproducten. Anders dan de hatelijke import-Kerstman, die in één klap Sinterklaas en Kerst verpest, is hij diep geankerd in de folklore van de Lage Landen. De goedheilige man (links)

lijkt soms verdacht veel op zijn heidense collega, Woen [Wodan] die op een gevleugeld ros door de lucht rijdt (Streuvels, Het leven en de dood in de ast, blz. 150-151). Toch is een groot gedeelte van de Sinterklaasfolklore minder oud dan men denkt, en op één man terug te voeren: de Amsterdamse onderwijzer Jan Schenkman, die in 1850 de wereld Sint Nikolaas en zijn knecht schonk. Daar vinden we voor het eerst de Sint zoals we hem nog altijd kennen, compleet met stoomboot, zwarte knecht en zak (rechts).

Zie ginds komt de stoomboot

Ach, wie kan de onvergetelijke verzen van Schenkman Zie ginds komt de stoomboot niet meezingen? Een lied werd het echter pas in 1912, net een eeuw geleden. Toen werd er de melodie opgeplakt van het Boheems volksliedje Im Märzen der Bauer die Rösslein einspannt, het onderdeel 'maart' van een hele jaarcyclus. Het oorspronkelijke boerenlied, gevolgd door zes variaties, vindt u hier voor sopraan- en hier voor altblokfluit. Voor wie het nog groter ziet: hier (gedeeltelijk, en in mineur) voor strijkers en blazers, door niemand minder dan W.A. Mozart. Het is het menuet uit de serenade KV 250, geschreven voor het huwelijk van Marie Haffner, anno 1776. Beluister het hier (YouTube "Haffner serenade menuetto").

En voor wie het kinderfeest een fijne clericale toets wenst te geven (het gaat om een bisschop, vergeet dat niet) volgt hier nog de tekst in het Latijn:

Adventat iam navis ex Hispania

vehens Nicolaum stantem in prora.

Equus eius albus lascive exsultat,

vexillum iam flavum vento fluitat.

Servus Petrus niger ridens exclamat:

impigro ille bona, virgam pravo dat.

Sancte Nicolae, preces exaudi.

Domum meam noli clam praetervehi.

Wij ontlenen dit precieuze dichtwerk aan het heerlijke boek Sint-Nicolaasliederen, oorspronkelijke teksten en melodieën (Henk van Benthem, Kemper Conseil Leidschendam 2009). Een even grote aanrader is Het Sinterklaasboek (Eugenie Boer en John Helsloot, Waanders Uitgevers Zwolle, 2009). Met zo'n boeken in mijn kast kan ik niet anders dan het bekennen: ik ben een Sinterklaasfan. Maar lees vooral door.

De Waarheid

Inzake stoomboten kunnen we ons geen betrouwbaarder gids wensen dan de stoombootloods met schrijversnaam 'Diepte twee vadem!', in het vakjargon 'Mark Twain!' (hier de details). Aan hem danken we de morele leidraad:

Als je twijfelt, zeg de waarheid.

Briljant, vooral door wat het niét zegt. (Hier het origineel, uit Following the Equator, a journey around the world. De fictieve bron van de opschriften bij de hoofdstukken is de z.g. 'nieuwe kalender' van Pudd'nhead Wilson.) Aan mij is die kalenderwijsheid niet besteed, want mijn simplistisch standpunt is, dat alles wat je zegt waar moet zijn. Je hoeft daarom niet noodzakelijk de hele waarheid te zeggen, zover ben ik het met de kalender van Zultkop Wilson eens: de waarheid is het kostbaarste dat we hebben, wees er zuinig op (zie hier). Die eenvoudige opstelling heeft mij op ramkoers gebracht met kleuterjuffen en schooldirecteuren, die —vreemd genoeg voor opvoeders— over Sinterklaas manifeste leugens vertelden. Tja, mijn kinderen wisten 'het' dus, en genoten van het goede van Sinterklaas (nog x keer slapen, en dan is het zover) zonder het kwade (mijn ouders hebben mij wetens en willens wat op de mouw gespeld). Dit was overigens ook de regel tegen het eind van de 18de eeuw, toen de geest van de Verlichting (nog) heerste. Kinderen onwaarheden bijbrengen was uit den boze. (...) Cadeaus —dat moest hen van jongs af aan duidelijk gemaakt worden— kwamen van de ouders, en werden gegeven in naam van Sint Nicolaas. (Het Sinterklaasboek, blz. 150.)  

Ja maar, is de tegenwerping vandaag (twee eeuwen later dus), je moet dat als een sprookje opvatten. Sprookjes hebben ook (zeer) onaangename kanten, en zijn ook niet de waarheid. Inderdaad. Maar van een sprookje weet men dat het 'maar een verhaaltje' is, dat zich dan nog op zeer veilige afstand afspeelt: er was eens, in een ver land,... Een reus met zevenmijlslaarzen ontmoet je nooit in het echt, maar Sinterklaas staat plots in levenden lijve voor je kleuterneus. Hij spreekt slijmend en gedraagt zich onnatuurlijk, even vreemd als hij eruit ziet. Kinderen hebben volkomen gelijk als ze hem wantrouwen. Een stokoude vent die zich kapoentje noemt! (dixit Toon Hermans) Kinderen hebben dus schrik van Sinterklaas. Veel ouders beweren het tegendeel, maar enkel doordat zij een slecht geheugen hebben. Zij herinneren zich niet meer hoe zij met de bibberatie zaten toen zij oog in oog stonden met de z.g. kindervriend. Kinderen doen het letterlijk in hun broek van angst. Google even op "bang voor Sinterklaas" en u zult zien hoe erg het gesteld is.

Voor alle duidelijkheid: we hebben het hier niet over de doortastende opvoeder uit 1850 

maar over de kindvriendelijke versie van een eeuw later, hieronder anno 1950 (in Innovation Gent) met een modeljongetje op schoot.

Voor wie ertegen kan: hier een collectie horrorfoto's met de Amerikaanse kindervriend —de vreselijke 'Santa'— in een glansrol. Het is een eenvoudige vaststelling: in het bijzijn van de grote kindervriend zijn kinderen in het beste geval niet op hun gemak, in het slechtste geval ronduit in paniek. Voorlichting helpt weinig of niets. Om de scherpzinnige Mark Twain nog een laatste keer te citeren:

ik geloof niet aan spoken, ik ben er gewoon bang van. 

(Hoofdstuk XI van The American Claimant, originele passage hier.)

P.S. Wenst u Klaas Kapoen eens onder de guillotine te zien? Onder die naam werd anno 1800 een moordenaar opgevoerd, die terecht op het schavot eindigt. Lees en huiver.

Toegevoegd 5 december: hier nog meer over Sinterklaas.

Muslims and science: what NOT to do

Islam has a problem with science. It had none with medieval science, but when science left the Dark Ages, islam stayed behind. There has been no muslim renaissance so far, and there is no reason to expect it soon, quite the contrary. There are hardly any muslim Nobel Laureates, see the extremely short list here. (Skip Peace and Literature which are political and mean absolutely nothing.) Not a single muslim country ranks among the 25 most scientific ones, led by Switzerland, Singapore and Israel—a fair balance of different religious backgrounds. Some muslim countries are wealthier than these three, so money is not the problem. What is the problem then? There is hardly any other conclusion than that the problem is islam, a closed self-contained early-medieval theocratic system designed to last and expand. Well designed, unfortunately. 

To improve things, the touring triumphant exhibit

is not the way. Two science historians, who visited the exhibition in Washington, DC, discuss it extensively in the November-December 2012 issue of Skeptical Inquirer. (Full text here.) Their title is

(by Taner Edis and Sonja Brentjes, pp. 49-53.) From the abstract:

[This exhibit] disregards serious differences between medieval and modern science and warps history to serve a present-day agenda of perfect harmony between science and Islam.

From the text:

...not accurate... no context... a disregard for accuracy that shades into pure fiction... serious misunderstandings of science and history... egregious mistakes and disregard for professional standards...gross errors...a work of ideology, not scholarship...

... a mass of distortions that serve a present-day agenda. Indeed, the agenda behind 1001 Inventions is explicit—to boost respect for a Muslim civilizational heritage, and to prevent Muslims, especially young Muslims, from feeling as if they are outsiders to modern scientific and technological enterprises. These are legitimate aims. (...) But 1001 Inventions pursues these legitimate aims by setting up a crude counter-myth. In its version of history, a heroic, conventionally devout set of Muslims act as civilizing agents for the rest of the world, laying the foundations for much of modernity. The exhibit is blind to differences between today's science and its medieval precursors, and sets up its myth of a Golden Age precisely to overcome present cultural differences involving science. (...) To further this view, 1001 Inventions presents an absurd picture of science—equated to modern science—taught in medieval mosques, in an environment of complete harmony between revealed religion and knowledge about nature. (...) When traditional beliefs such as a divine designs in nature confront naturalistic scientific theories such as Darwinian evolution, the notion of harmony shields traditional beliefs from criticism. Both in terms of public support and penetration into public education systems, the strongest, most succesful versions of creationism today are rooted in Islamic apologetics. (...)

A Golden Age myth suggests that instead of adopting a significantly different way of thinking about Nature, Muslims need only to reinstate medieval habits of thought in order to become creatively engaged in cutting-edge science and technology. This is exactly the wrong thing to do. [unquote]

True, creationism exists in christianity, judaism, and other religions too. But the results are there to prove that in those religions the inertial mass of ignorance is not critical enough to prevent the elites to creatively contribute to top science and technology. Average scientists are as (ir)religious as ordinary people (see here), but top scientists are predominantly irreligious and free of their religious origins (see here). So this very impressive list of jewish Nobel Laureates need not imply anything religious. A famous example is Einstein, who did not believe in God, whom he quoted frequently as a metaphor. The absence of an irreligious elite seems to prove that getting free of islamic inertia is a hard thing. (Read Churchill on this matter.) What would you do if —in spite of Article 18 of the Universal Declaration of Human Rights—apostasy was punishable by death? 

Joyce's "Book of the Century"

In 1998, James Joyce's "Ulysses" was elected Book of the Century, an honour it shares with others. A few years ago, I wanted to see for myself that it is unreadable, as I expected it to be. Much to my surprise, I got caught, and read it twice in succession, jumping from the last page back to the first. A few days ago, I finished my third reading. My first surprise had been that it is a genuine novel, not some weird experiment in printed pages. When you're done, you know the main characters (Leopold Bloom and his wife Molly) from top to bottom, inside and outside, past and present, and a lot about their parents and children, and Ireland at large.

 My English edition was the Penguin Classics 2000 reprint. I had much help from Ulysses Annotated by Don Gifford and Robert Seidman, second edition, 1988.

The internal cohesion of the book is truly astonishing. Nothing happens which is not related to something else. Any detail given matters at some point, and a casual sentence like "I was just going to throw it away" triggers a whole avalanche of events. You end up with a huge jigsaw puzzle which you are supposed to put together. Some pieces are missing though. Nobody knows what "U.P. up" means, nor who "the man in the brown macintosh" is.

The novel is divided in eighteen episodes with titles referring to Homer's Odyssee. The analogy is somewhat distorted, to say the least, and the identification of Molly with the faithful Penelope is one of the book's many funny aspects. My favourite episodes are (in descending order):

18. Penelope. Molly's hilarious monolog, in eight endless chaotic sentences. (Partially phrased loose associations inside a person's head are frequent in Ulysses.)

This final episode is also what Marilyn Monroe is seen reading above. (Not her own choice of literature, but Molly's Monolog was an assignment for Actor's Studio, where she had turned to become a serious actress. No doubt she has skipped the seventeen preceding episodes, which were not included in her homework.)

13. Nausicaa. Inside the head of a girl seducing Bloom, with good result, from a distance.

17. Ithaca. Bloom's orderly mind exposed in an elaborate catechism with questions and answers, ending in a Q.E.D. mark.

Some episodes are very boring and I found 9. Scylla and Charybdis the worst. But then, Joyce being who he is, maybe they were intended to be boring.

Each episode has its own narrator and style (some have several), and in places writing is very obscure. The net result is, that it's difficult to know what happens. I was quite relieved to find (here, for instance) the events linearly ordered by someone who has managed to put the pieces together. I know, meandering mystery is part of any detective story, but at The End you are entitled to know the whole truth.

Now for some criticism. Bach's Well Tempered Clavier is very learned (it wanders twice through all 24 major and minor keys, one after the other) but to those unaware of this display of craftsmanship it's "just" beautiful music. With Joyce, it's impossible to ignore the display of styles, because they are overwhelmingly present, to the point of obscuring the content. I feel Joyce overestimates what readers are willing to invest in order to understand a novel. This is bad, in the same way that Schönberg has overestimated what the human mind can grasp from well-designed but totally counterintuitive music. Joyce's wife  asked her husband Why don't you write books people can read? Indeed, why make readers struggle, even suffer? Call me an ignoramus, but I can't refrain thinking what Ulysses might have been if it had been mounted in a more conventional way. (I know, it's some kind of blasphemous nonsense. Back to eulogy.)

Ulysses is consistent up to perfection. (Yes, I've written the same sentence here.) Let me give one example out of many. Among the actors in the dreamlike play of Episode 15, we find Bloom's grandfather, an Hungarian Jew called Lipoti Virag. But when he introduces himself he does it the Hungarian way: Virag Lipoti, last name first! Times, places, events, everything fits. Nevertheless, here comes a minor issue. With a lesser author than Joyce I would call it an error (well, "character error" is more appropriate) but with Joyce, one had better be prudent.

Bloom's unlikely mistake

Howth. Bailey light. Two, four, six, eight, nine. See. Has to change or they might think it a house. Wreckers. Grace Darling. People afraid of the dark. Also glowworms, cyclists: lightingup time. Jewels diamonds flash better. Light is a kind of reassuring. Not going to hurt you. Better now of course than long ago. Country roads. Run you through the small guts for nothing. Still two types there are you bob against. Scowl or smile. Pardon! Not at all. Best time to spray plants too in the shade after the sun. Some light still. Red rays are longest. Roygbiv Vance taught us: red, orange, yellow, green, blue, indigo, violet. A star I see. Venus? Can't tell yet. Two, when three it's night. (Bloom's thoughts, Nausicaa, p.490 in Penguin Classics.)

The place: Sandymount Strand, the beach beneath the seawall near the foot of Leahy's Terrace (Gifford p.384). The date: June 16, 1904, shortly after sunset. In the local newspaper, sunset was given at 8:27 P.M. (Gifford 13.2), which is confirmed by this listing (courtesy of Sky View Café).

Bloom notices "lightingup time" for cyclists which was, on that particular day, 9:17 P.M. (Gifford 13.1070). So, let's say we overhear Bloom at 9:20 P.M. He rightly observes "Some light still". It's a strange thought though, because the sky above Dublin doesn't become dark in June. The sun does sink below the horizon, but not deep enough, and evening twilight simply merges with dawn. A scientific mind like Bloom, who includes astronomy in his catechism and owns an Astronomy Handbook, would certainly be aware of that. But let's read on. In the twilight he notices a first star. Where is he looking? Probably, as any person on the beach would, to the sea, all the more since there (in the East, look Leahy's Terrace up in Google Maps for the setting) the sky is darkest. Here is what Bloom saw at 9:20 P.M. (courtesy of Sky View Café); if you look at the bottom part, you look towards the sea.

So Bloom thinks it might be Venus he sees, but he needs more stars to be sure about the constellation. Now wait a minute. To be first visible, Bloom's star must be among the brightest ones in the sky. Now these are Vega in the East, Arcturus and Spica in the South. None of these would make a knowledgeable man like Bloom think of Venus, not for a second: they are far away from the Sun, and Arcturus is also very red. Everybody knows that Venus is never seen far from the sun, which has just sunk below the northwestern horizon (lighter in the picture above). Regulus is nearer but is not bright enough and too low to be observable above Leahy's Terrace in the west. James?

Gifford's comment 13.1076 is: The evening star on 16 June 1904 would have been Saturn, not Venus. Actually, Saturn didn't rise until after midnight. And then, only Venus is ever called morning or evening star. 

P.S. With all its modernistic aspects, Ulysses is anything but unreadable as I, who read it three times, can testify. The unreadable book by Joyce is the next one, Finnegans (sic) Wake. Here, he let go completely or (phrased differently) finally abandoned to a madness he had been flirting with before with at least some restrain. I bought the book, because some day I will want to see for myself that it is unreadable. Quarks, subatomic particles occurring only in threesomes, owe their name to it, because that's where Murray Gell-Man found the suitable phrase Three quarks for Muster Mark!

Het graf van de slimste mens

De Slimste Mens ter Wereld was, is, en zal nog een tijdje wezen:

Isaac Newton

Geen betwisting mogelijk. Op zijn standbeeld in Trinity College staat te lezen, in het Latijn dan nog, dat hij 'boven de menselijke soort uitstak door zijn vernuft' (genus humanum ingenio superavit, ontcijfer het onder zijn schoen), en op zijn monument in Westminster Abbey

wordt zijn geesteskracht 'bijna goddelijk' (vis prope divina) genoemd. Om hem eens met een moderne collega te vergelijken: hij was een soort Einstein-tot-de-derde-macht. Zoals Einstein was hij een theoretisch fysicus die het inzicht in de natuur totaal veranderd heeft, maar hij was ook nog eens de grootste wiskundige aller tijden (Einstein was helemaal geen wiskundige) en tegelijk een zeer groot experimentator, terwijl Einstein het heel zijn leven bij gedachtenexperimenten-op-de-achterkant-van-enveloppes gehouden heeft.

Newton ligt in de rommelige Westminster Abbey begraven tussen andere beroemde Britten. Naast het lelijke monument is er gelukkig de sobere grafsteen, waarop de indrukwekkende woorden staan

Hier is neergelegd
 wat sterfelijk was aan
 Isaac Newton.

Anders dan andere graven is dat van Newton met een koord afgespannen tegen de menigte die voortschuifelt bovenop de stoffelijke resten van de gewezen grootheden die in Westminster Abbey bijeengeharkt zijn. Met toestemming van de suppoost heb ik het heiligdom betreden om met eigen ogen na te gaan of de komeet van 24/12/1680 op die 'gele' bol vermeld staat. (Dat is inderdaad het geval.)

Aan weerszijden van Newton vindt men de graf- of herdenkingsstenen van vijf andere wetenschappers, ook geen kleine jongens.

Aan de ene kant: Green en Kelvin, aan de andere kant Faraday, Maxwell en Dirac. Ik heb hieronder samengebracht waar zij bekend voor zijn: (1) de stelling van Green, (2) de z.g. stelling van Stokes,  (3-4-5-6) de vergelijkingen van Maxwell, waarvan de laatste de kwantitatieve vorm van de inductiewet van Faraday is.

De vergelijking van Dirac moest ik niet intypen, want ze staat zeer schematisch op zijn herdenkingssteen zelf:

 (A propos: de i hierin is het mysterieuze 'imaginaire' getal waarvan het kwadraat -1 is. Als dat maar goed afloopt!)

De eerste twee formules heb ik uit mijn eigen cursus Wiskundige Analyse II gekopieerd. Het bewijs van (2) vroeg ik regelmatig op het examen, wegens 'lang maar gemakkelijk'; (1) vroeg ik bijna nooit, 'te gemakkelijk'. Het bewijs van (2) steunt op (1), die zelf steunt op wat genoemd is de belangrijkste analysestelling van de eerste 1500 jaar:

Een totaal onverwachte verwantschap tussen raaklijnen en oppervlakten, waar een reus als Archimedes nooit aan gedacht heeft. Newton bewees die formule, waar Archimedes zijn linkerarm voor gegeven zou hebben, toen hij drieëntwintig was. Zij vormt de basis voor een hele familie van  veralgemeningen in alle richtingen. Men spreekt soms van

de stelling van  
Newton-Leibniz-Gauss-Green-Ostrogradsky-Stokes-Poincaré.

Newton is de eerste in dat rijtje, en we passeren onderweg eerst Green en iets verder Stokes, maar op die plaats had Kelvin moeten staan. Wat iedereen kent als 'de stelling van Stokes' is eigenlijk ontdekt door Kelvin. Stokes bewees de stelling nadat Kelvin ze hem toegestuurd had, en maakte er  een prijsvraag van (Smith's Prize, 1854). Onder de deelnemers was een student genaamd Maxwell, waarmee we van de kant Green-Kelvin naar de overkant van Newtons graf verwezen worden. Wat de drie aan die kant gemeen hebben is: amber ofte barnsteen, in het Grieks èlektron. Voor een prikje koopt men een bolletje amber (rechts) en voor nog een prikje een stel gepolijste magnetietstenen (links).

Het gewreven èlektron trekt stukjes papier aan, en de magneten kletsen trillend tegen elkaar. Wow! Van dat kinderamusement naar de basiswetten van het elektromagnetisme, (3-4-5-6) hierboven, is nog een heel eind. Faraday's ontdekking, dat een verandering van magneetsterkte een elektrische stroom doet ontstaan, was er de aanzet toe. De derde aan die kant, Dirac, is met een Nobelprijs bekroond voor zijn vergelijking die het relativistische elektron beschrijft.

Wie denkt dat de Green-Kelvin-kant 'wiskunde' is, en de kant Faraday-Maxwell-Dirac 'fysica': dat is niet zo. Men kan de vergelijkingen van Maxwell ook in integraalgedaante schrijven, en wat men daarvoor nodig heeft is... de stelling van Kelvin, die 'van de andere kant'. Lees er hier meer over.

Op 'Stokes' volgt in het rijtje nog Poincaré, die in 1899 de algemeenste gedaante van die stelling gevonden heeft:

Prachtig nietwaar? En zoals dat gaat met goede poëzie: men moet het niet eens 'begrijpen' om het mooi te vinden. 

P.S. Voor een indrukwekkend, ja ontroerend, eerbetoon aan de groten der natie moet men niet in Westminster Abbey maar in het Panthéon van Parijs zijn.

Een bladzijde Tolstoj: Kabbala voor beginners

Citaat

L.N. Tolstoj,  Verzamelde Werken, Oorlog en Vrede II, Derde Boek, Eerste Deel, 19, vertaald door H.R. de Vries, deel IV van De Russische Bibliotheek, Uitgeverij van Oorschot, 1994, blz. 84-86:


Hij [Pierre Bezoechow] voelde dat de toestand waarin hij thans verkeerde niet lang kon aanhouden, dat er een catastrofe op komst was die zijn hele leven veranderen zou, en overal zocht hij ongeduldig naar de voortekens van die naderende catastrofe. Een van zijn broeders vrijmetselaren had Pierre de volgende profetie betreffende Napoleon onthuld, afkomstig uit de Openbaring van Johannes.

 In hoofdstuk XIII, vers 18, van de Openbaring staat geschreven: Hier is de wijsheid: die het verstand heeft berekene het getal van het beest; want het is het getal eens mensen, en zijn getal is zeshonderdzesenzestig…

En in het vijfde vers van hetzelfde hoofdstuk: En aan hetzelve werd een mond gegeven om grote dingen en godslasteringen te spreken en aan hetzelve werd macht gegeven om zulks te doen tweeënveertig maanden…

Het Latijnse [volgens mij staat er in het Russisch: het Franse] alfabet krijgt, als het opgeschreven wordt met dezelfde numerieke waarden als het Hebreeuwse, waarin de eerste negen letters de eenheden aangeven en de andere letters tientallen, de volgende betekenis:

a  b  c  d   e  f  g  h   i  k   l   m   n   o   p   q   r   s     t      u     v     w    x     y     z

1  2  3  4  5  6  7  8  9 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160

Als men nu de woorden L’empereur Napoléon in cijfers schrijft, blijkt dat de som van deze cijfers 666 is, en dat Napoleon derhalve het beest moet zijn dat in de Openbaring voorzegd wordt. Bovendien geeft het woord quarante-deux (42), de periode die in maanden het beest dat grote dingen en godslasteringen sprak was toegestaan, volgens hetzelfde systeem behandeld, eveneens het getal 666 als uitkomst: waaruit volgde dat het einde van Napoleons macht gekomen was in het jaar 1812, als de Franse keizer tweeënveertig was.

Deze profetie verheugde Pierre ten zeerste, en vaak vroeg hij zichzelf af wat een einde zou maken aan de macht van het beest, dus van Napoleon, en trachtte, met hetzelfde systeem van letters door cijfers vervangen en optellen, een antwoord te vinden op de vraag die hem zo bezighield. Hij schreef de woorden L’Empereur Alexandre, La nation Russe en telde de cijfers op, maar de som bedroeg of meer of minder dan 666. Op een keer dat hij zich met dergelijke calculaties bezighield schreef hij zijn eigen naam in het Frans neer, comte Pierre Besouhoff, maar de som der cijfers kwam niet goed uit. Vervolgens veranderde hij de spelling, verving de s door een z, voegde er de aan toe, en het lidwoord le, maar steeds zonder het gewenste resultaat te bereiken. Toen kwam het in hem op dat, als het antwoord op de vraag in zijn naam besloten lag, ook zijn nationaliteit in het antwoord vermeld zou zijn. Dus schreef hij Le russe Besuhof, telde de cijfers op en kreeg als uitkomst 671. Dat was slechts 5 te veel, en het cijfer 5 stond voor de letter e, dezelfde letter die weggelaten werd uit het lidwoord le voor het woord Empereur. Door de e weg te laten kreeg Pierre eindelijk, zij het kreupel, het verlangde antwoord. L’russe Besuhof gaf als uitkomst 666. Deze ontdekking wond hem grotelijks op. Hoe, of op welke wijze, hij in verband stond met de grote gebeurtenis die in de Openbaring voorspeld werd wist hij niet, maar hij twijfelde geen ogenblik aan dit verband.

 Commentaar

Het is natuurlijk hilarisch, dat iemand zich in alle bochten wringt om een geheime boodschap te vinden die hem goed uitkomt, en na die 'ontdekking' niettemin 'grotelijks opgewonden' is. Wie of wat de bron van die boodschap is blijft een mysterie, maar in elk geval: het spreekt Frans en heeft tien vingers want het heeft, zoals de primitieve mens, een voorliefde voor tellen tot tien. Wie een andere taal spreekt of anders telt (zoals de Babyloniërs, of de computers) loopt de Grote Boodschap helemaal mis.

Laten wij even het rekenwerk van Pierre/Tolstoj onder de loupe nemen. Vooreerst: waarom komt er geen 'j' voor in zijn Frans alfabet? Die letter komt nochtans frequent voor in Franse woorden. En dan: hebt u zijn rekensommetjes nagetrokken? Wie l'empereur Napoléon uiteenrafelt vindt

20+5+30+60+5+80+5+110+80+40+1+60+50+20+5+50+40, en dat is 661, geen 666.

Ik dacht eerst dat het aan de vertaler moest liggen, maar neen hoor. In het origineel staat wel degelijk

(Hier de volle twee bladzijden, met dank aan Google.) Voor quarante-deux komt het wél uit:

70+110+1+80+1+40+100+5+4+5+110+140= 666

en voor l'russe Besuhof eveneens:

20+80+110+90+90+5+2+5+90+110+8+50+6 = 666.

Om het te doen kloppen moet men er dus niet alleen l'russe Besuhof van maken (wat Pierre/Tolstoj doet), maar tegelijk, om de verloren 5 aan te vullen, le empereur Napoleon (wat Pierre/Tolstoj niet doet). Beide ingrepen spreken elkaar bovendien tegen: de weggelaten letter wordt de ene keer niet meegeteld en de andere keer juist wél.
 




 

The world's most scientific countries

The October 2012 issue of Scientific American contains a Special Report on the State of the World's Science. On pages 36-37 we find the scorecard of The World's Best Countries in Science. The main entry is a quantification of research papers. The twenty-five most performing countries receive a score, on a 100-point scale, based on science papers in top journals. Now these countries have populations ranging from over 1.3 billion (China) to a mere 5 million (Denmark). To set things straight, I've divided the research output as given by Scientific American by the population, taken from the internet and truncated to the lower million. On a 100-point scale, here is what I got.

 Now we're talking. The most scientific countries in the world are

1. Switzerland

2. Singapore

3. Israel.

To me, Switzerland was kind of a surprise. Singapore not, and Israel least of all. Some years ago, I saw Israel ranking first in 'number of scientific authors per head of the population'. Note that muslim countries, some among the wealthiest ones in the world, do not seem to contribute much, if anything, to science.

P.S. Switzerland is also the best performing democracy in the world. Believe it or not (and, seen from within the EU, it is unbelievable): the people rules. 

Wiskunde: Wiskunde vanaf Nul (voorgeschiedenis)

Op 16 februari 2016 verhuisd naar

wiskundevanafnul.blogspot.be

Zingen voor het klimaat, in kakofonie

Note: html links below are no longer active.

Vandaag, 7 oktober 2012, verscheen in The Wall Street Journal, Europe Edition een mededeling ondertekend door zestien Amerikaanse wetenschappers, die afstand nemen van het mainstream-klimaatverhaal dat ondertussen ongeveer dogma geworden is. In de West-Europese regimepers zult u er allicht niets over vernemen, vandaar.

We beginnen met enkele citaten. (De hele tekst stond hier.)

De vaak herhaalde bewering dat bijna alle wetenschappers vragen dat spectaculaire ingrepen gedaan zouden worden om de opwarming van de aarde tegen te gaan is niet waar. Een groot, en stijgend, aantal topwetenschappers en ingenieurs is het er niet mee eens dat drastische actie nodig is i.v.m. de opwarming. (...)

Het achterwege blijven van opwarming gedurende nu meer dan tien jaar (...) suggereert dat de computermodellen grof overschat hebben hoeveel opwarming veroorzaakt kan worden door bijkomend CO2. (...)
 
Het aantal wetenschappers dat publiek een afwijkende mening laat horen neemt toe, maar vele jonge wetenschappers zeggen wel discreet dat zij ernstige twijfels hebben bij de opwarmingsboodschap, maar zijn bang om het luidop te doen, uit vrees om niet bevorderd te worden, of nog erger. Niet zonder reden, overigens.

Onder de zestien ondertekenaars vindt u dan ook heel wat 'gewezen' titulatuur. Dat feit zal zeker aangegrepen worden door de tegenpartij, want het debat wordt al lange tijd ad hominem gevoerd. Men kijkt eerst wie het zegt, dan pas wat hij te zeggen heeft. Iedereen wordt in één van de twee kampen ondergebracht, waarna zijn stem voor eeuwig 'ingekleurd' blijft. De bitse toon blijkt ook uit de polemische terminologie, waarin men ofwel alarmist ofwel negationist is. (Er zijn wel meer gelijkenissen met het 'revisionisme/negationisme/...' over de jodenvervolging.) Eigenlijk zou het een wetenschappelijk debat moeten zijn, maar politici en journalisten spelen eveneens mee, en hoe! Geen van hen is competent in die complexe en zeer technische materie, zodat zij aangewezen zijn op simplistische slogans, ondersteund door demagogische flauwekul. Want het eerste wat vastgesteld moet worden is dit: klimaatwetenschap is zeer ingewikkeld. Om die reden heeft het geen zin dat ik u de 'overtuigende' grafiekjes van de ene of de andere klimaatpartij laat zien. Zo simpel is het in elk geval niet. Wie eenvoud zoekt kan ik doorverwijzen naar

(Noteer de spectaculaire geofysica: het Noorden warmt blijkbaar het Zuiden op. Het is nochtans het ijs van de Noordpool dat wegsmelt, terwijl het aan de Zuidpool juist toeneemt. De rechtvaardige postkoloniale herverdeling, dus.) In de toelichting Waarom wij zingen voor het klimaat heet het: Het staat nochtans allemaal in de krant. Juist, ja.

Terug ernstig nu. Er zijn zeer vele parameters in het spel, in de metingen, de interpretatie van de metingen en de modellen. Kleuters zijn (anders dan de 16 van hierboven) al goed doordrongen van het nefaste effect van broeikasgassen, maar wie is op de hoogte van El Niño's, het verzwakkende magneetveld van de aarde, of de fluctuatie in de zonne-activiteit? Elk van die factoren is nochtans al als medespeler, zelfs als hoofdschuldige, voor de opwarming aangewezen. Ik zal mij van oordeel onthouden, want ik ben geen klimaatwetenschapper. Ik moet alleen vaststellen dat er, onder mensen die het wél kunnen weten, geen eensgezindheid is. CERN (inderdaad, het CERN van het Higgs-boson) heeft experimenteel de stelling van prof. Henrik Svensmark onderzocht, dat kosmische straling een cruciale rol speelt bij het ontstaan van wolken en dus voor het klimaat. In augustus 2011 waren de resultaten van het z.g. CLOUD-onderzoek bekend. Wat de uitslag is? Voor de enen: The global warmists' dam breaks en voor de anderen Cosmic rays: not causing global warming. Tja, en nu? Nog zo eentje. De onderzoeksgroep Berkeley Earth Surface Temperatures (BEST) zou het klimaatdebat eens en voorgoed beslechten. Het resulteerde in een spectaculaire bekering, die van onderzoeksleider prof. Richard Muller. Zijn getuigenis: you should not be sceptic, at least not any longer. Zijn collega prof. Judith Curry (Earth and Atmospheric Sciences, Georgia Institute of Technology) beschuldigde hem er prompt van, een belangrijk feit te verdonkeremanen: dat er sedert het eind van de jaren negentig geen opwarming meer geweest is. Dit feit wordt door het andere kamp natuurlijk luidruchtig geloochend, met vele overtuigende grafiekjes, maar ook de 16 van The Wall Street Journal (zie het begin van deze bijdrage) nemen het als vaststaand aan. Eind oktober 2011 hebben de beide antagonisten, Muller en Curry, elkaar ontmoet, en volgens Curry (hier) waren zij het over bijna alles eens. Zij schrijft

Over de recente trend [al dan niet opwarming sedert eind jaren negentig, dus] herhaalde Muller dat je uit vastelandgegevens niet kunt besluiten wat er globaal gebeurt, maar dat de vastelandgegevens een voortgezette stijging laten zien, zij het dan met een schommeling die het moeilijk maakt een trend vast te stellen. Hij denkt dat er een pauze is, die waarschijnlijk verband houdt met AMO/PDO. Ik kan mij vinden in die interpretatie.

Als u niet weet wat land data of AMO/PDO betekent: ik ook niet, wat mijn punt van de grote complexiteit bevestigt. Curry verwijst ook naar Climategate. Voor zover ik weet heeft deze gebeurtenis in de landelijke pers weinig aandacht gekregen, hoewel (of misschien omdat) de geloofwaardigheid van het broeikasdogma er bepaald niet door bevorderd is. In 2009, en opnieuw in 2011, zijn grote hoeveelheden interne e-mails van klimaatwetenschappers van de Climatic Research Unit van de Universiteit van East Angla (Norwich, GB) anoniem op het internet gezet. (Lees ze hier zelf na.) De onaangename indruk van een smoking gun blijft, het vermoeden dat niet alles verlopen is met de onpartijdigheid die onthechte Wetenschap hoort te kenmerken. Maar ik haast mij eraan toe te voegen, dat de diverse officiële onderzoeken geen ernstiger gevolgen gehad hebben dan even zovele 'aanbevelingen' voor de toekomst.

De pers is, zoals gezegd, medeacteur in dit drama. In het beste geval krijgen we halve waarheden geserveerd, veel feiten worden uit hun verband gehaald of zo voorgesteld dat het impliciet referentiekader wel aanvult wat er aan harde feiten ontbreekt. Wie is de bruut wiens hart niet smelt als hij dit schattige ijsbeertje ziet worstelen om overeind te blijven op wat er nog rest van zijn gezellige ijsschotsje?

Disclaimer. Van alle geciteerde klimaatfeiten is de juistheid én de valsheid al aangetoond met overtuigende grafiekjes die op het Internet gemakkelijk te vinden zijn, en ook de weerleggingen zijn al weerlegd. Turven is zinloos. Anders dan de mainstream lijkt te geloven (anders zou het geen mainstream zijn): de waarheid wordt niet bepaald door de overtuiging van de meerderheid, ook niet 'de overgrote meerderheid'. Galileo, weet u wel? Maar is het geen Galileogambiet? Daar gaan we weer voor een rondje ja/neen-geroep. Zolang er geen wetgeving is tegen onorthodoxe klimaatmeningen (daar zijn al oproepen voor geweest, en klimaatsceptici zijn al misdadigers genoemd) zijn we (experts voorop) nog voor enige tijd bezig. Men krijgt zowaar heimwee naar de goede oude tijd, toen eerst de 'zure regen' en daarna het 'gat in de ozonlaag' nog de koppen haalden.

Vergeten versvorm: germaans stafrijm

Bij het woord 'rijm' denken de meesten automatisch aan 'eindrijm', alsof dat de enige vorm is. Dat is natuurlijk niet het geval, en wij zullen het hier hebben over een dichtvorm dat al veel langer bestaat: 'germaans rijm' of 'stafrijm'. In hun eenvoudigste gedaante zijn de regels als volgt:

1. een vers bestaat uit: beginvers met twee heffingen (beklemtoonde lettergrepen) - cesuur - eindvers met twee heffingen
2. de derde heffing allitereert met minstens één van de eerste twee, en niet met de vierde
3. allitereren = gelijkluidende beginmedeklinkers of (al dan niet gelijke) beginklinkers.

(Meer en degelijker: hier.) Eén vers kan in twee korte regels geschreven worden, afgebroken bij de cesuur. Allitererende klinkers zijn bij voorkeur verschillende klinkers, maar mogen dus ook gelijk zijn.

Germaans stafdicht sluit nauw aan bij gedeclameerd proza, althans in een taal met sterke klemtonen. Het is ook mnemotechnisch veel sterker dan eindrijm, want om een vers te onthouden heeft men eigenlijk niets aan rijmende eindklanken.

Twee allitererende woorden ('De Kleppende Klipper' en vele andere lullige titels van Suske en Wiske) vormen geen vers, en zijn dus bij definitie geen stafrijm. Dat is nog minder het geval met mijn titel 'Vergeten versvorm' die niet eens allitereert. Het gaat immers niet om de beginletters maar om de klemtonen: ver-GE-ten VERS-vorm. (Deze dichtvorm is dus niet weggelegd voor de VRT-nieuwslezers met hun voorliefde voor kunstmatige klem-TO-nen type Luft-HAN-sa.)

De monumentale regel van Verschaeve

Hier liggen hun lijken als zaden in 't zand

moeten we helaas ook diskwalificeren. Er zijn wel twee halve verzen gescheiden door een cesuur, en elk half vers heeft twee allitererende heffingen (LIG LIJ / ZA ZAND) maar de derde heffing allitereert met geen van de eerste twee (fout), en wél met de vierde (ook fout). Volgende keer beter, Cyriel!

Jaap Bakker schrijft in zijn Rijmwijzer, blz. 49:  

"Echte stafrijmende verzen zijn de laatste duizend jaar nauwelijks meer gemaakt. Een van de weinige 'recente' navolgingen, die we dan ook in ieder literatuurboek terugvinden, is het drama Starkadd van Alfred Hegenscheidt:

Er barst uit mijn binnenst een bittere zang

En vlijmend doorflitst mij een vliegende vlam

Wanneer ik denk aan u, o Froth..."

Van de geciteerde regels is de eerste (BARST BIN // BIT ZANG) inderdaad volmaakt, maar de tweede (VLIJ FLITST // VLIE VLAM) niet, want VLIE allitereert met VLAM. De derde heeft zelfs niets met stafdicht meer te maken, want men kan niet eens van een vers na de cesuur spreken. Nieuwsgierig naar het vervolg heb ik € 6,00 geïnvesteerd, waarvoor ik in het Poëziecentrum van Gent een exemplaar van Starkadd gekocht heb, met de Gedichten van Prosper van Langendonck als bonus.

Voor de doler dorstig naar stafdicht viel het eerlijk gezegd wat tegen, want stafrijmen volgens de regels van de kunst komen er maar sporadisch in voor. De citaten van Bakker zijn atypisch omdat ze komen uit een passage waarin Starkadd, binnen het drama dus, een epische zang aanheft die met het citaat begint. (Blz. 290-292 in mijn uitgave.) Dit gezegd zijnde, vele verzen van die bepaalde zang zijn inderdaad volmaakt stafdicht, naast andere die het maar half, of helemaal niet, zijn. De meest voorkomende overtreding lijkt mij te zijn, dat er meer alliteraties staan dan toegelaten. Dat mogen er dus hoogstens drie zijn, als —wat niet hoeft— de derde heffing allitereert met de eerste én de tweede. 

Aan overdadige alliteratie bezondigt zich ook Richard Wagner, die behalve een groot componist ook een voortreffelijk dichter was (een combinatie die zelden voorkomt). Zijn Walküre begint met 

Weß Herd dies auch sei, hier muß ich rasten

Perfect. Twee halve verzen gescheiden door een cesuur, beklemtoonde lettergrepen HERD SEI // HIER RAS met de juiste alliteraties. Vaak echter loopt het mis, meestal door overdaad: te veel heffingen en/of te veel alliteraties. 

Voorbeelden van perfect Engels stafrijm vindt men op het prachtige blog Taaldacht. Het kan niet verbazen dat we in die context de gezegende naam van J.R.R. Tolkien (zie ook hier) ontmoeten, die in het genre excelleerde. In zijn Ring komt het volgende stafdicht voor (p. 517 in The Lord of the Rings, HarperCollinsPublishers 2007) :

Arise now, arise, Riders of Théoden!
Dire deeds awake, dark is it eastward.
Let horse be bridled, horn be sounded!
Forth Eorlingas!

(De vierde regel is te kort, maar Tolkien heeft zelf erkend dat zijn hele boek van 600000 woorden één groot tekort heeft: it is too short.) De Nederlandse vertaler Max Schuchart heeft de stafrijmen helaas verloren laten gaan, want hij vertaalt (In de Ban van de Ring, Het Spectrum 1997, blz.624)

Sta op nu, sta op, Ruiters van Theóden!
Dappere daden, ontwaak, donker is het oostwaarts.
Breidel de paarden, steek de hoorn!
Op weg, Eorlingas! 

Met geringe moeite had hij de stafrijmen kunnen behouden, bijvoorbeeld als

Rijs nu, verrijs nu, Ruiters van Theóden!
Dappere daden wekt, donker is ‘t oostwaarts.
Breidel de paarden, blaas op de hoorn!
Op weg, Eorlingas!

Kasper "Taaldacht" Nijsen heeft mijn amateurproef vakkundig opgewaardeerd tot

Verrijs nu, verrijs, ruiters van Théoden!
Vege daden ontwaken, donker is ‘t Oosten.
Breidel de paarden, blaas de hoornen!
Voort Eorlingas!

Het zal opvallen dat de meeste voorbeelden van stafdicht, oud en nieuw, episch van aard zijn. Het wachten is op een vakkundig dichter (type Drs. P) die het genre wat lyrischer of lichter maakt. Om in stijl te besluiten (tevens het eerste voorbeeld met alliterende klinkers):

Daarom nu met ijver, komaan, aan het werk!

P.S. Van klemtonen gesproken: het is wel degelijk TOL-kien, met de klemtoon vooraan, zoals het hoort bij een Duitse naam.

.

Toevoeging (8 oktober 2012). Vandaag pas heb ik mij gerealiseerd dat Ulysses van James Joyce ook (nep)stafrijmen bevat. Ik trof ze aan in Oxen of the Sun, een episode waarvan de stijl continu verandert, de evolutie van het Engels doorheen de tijden volgend. In volgorde citeer ik

In woman's womb word is made flesh

Let the lewd with faith and fervour worship

With will will we withstand, withsay

In Horne's house rest should reign

Loud at left Thor thundered:

in anger awful the hammerhurler.

Came now the storm that hist his heart. 

Joyce een beetje kennende: het zal wel geen toeval zijn dat enkel het eerste van de reeks deugdelijk stafrijm is. In de nieuwste vertaling, Ulixes, hebben Bindervoet en Henkes de hele episode zowaar omgezet in een Nederlands dat eveneens zijn historische evolutie volgt! Het volmaakte stafrijm hebben zij vreemd genoeg verloren laten gaan (in de vrouwenschoot wordt het woord vlees gemaakt), de andere behouden wél hun uitzicht van stafdicht. Hun mooiste exemplaar is: In Hornes huizinge heerse rust (HOR HUI // HEER RUST).

Toevoeging (22 mei 2015). In Het verhaal van een taal (Jan de Vries, Roland Willemyns en Peter Burger, Prometheus Amsterdam 2003) vinden we op blz. 16

Germaanse dichters maakten gebruik van die accentuering van de eerste lettergreep in de vorm van alliteratie of stafrijm. Drie van de vier beklemtoonde lettergrepen in een versregel beginnen met dezelfde klank en maken zo de regel tot een hecht geheel: 'Stafrijmen zijn gelijk Stapstenen, waarop men Steunt met de Stemme' (Gezelle).

Hoho! De definitie lijkt te zeggen dat het volstaat dat minstens drie van de vier heffingen allitereren, maar zo eenvoudig is het niet, zie hoger. En Gezelle met zijn vier allitererende heffingen valt, net als Verschaeve met zijn twee keer twee, buiten de correcte definitie.

*