Het juiste perspectief van dit lied leren we kennen in dit Liederlexikon, dat ook alle documentatie levert. Der Tannenbaum verscheen in 1820, en wel als volgt:
Een contrafact dus, van een timmermanslied. De melodie, te beluisteren als wav (hier) of mp3 (hier), vertoont veel gelijkenis met de hedendaagse versie, zonder evenwel identiek te zijn. Dat geldt ook voor de eerste strofe van de tekst, hoewel men de bladeren vandaag even vaak grün als treu noemt. De overige strofen leren dat dit geen triviale tekstvariant is. Het gaat immers niet om een kerstlied, maar om de klacht van een verlaten minnaar!
O Tannenbaum, o Tannenbaum,wie treu sind deine Blätter!
Du grünst nicht nur zur Sommerzeit,
im Winter auch, wenns friert und schneit.
O Tannenbaum, o Tannenbaum,
wie treu sind deine Blätter.
O Mädelein, o Mädelein,
wie falsch ist Dein Gemüthe!
Du schwurst mir Treu in meinem Glück,
nun arm ich bin, gehst Du zurück.
O Mädelein, o Mädelein,
wie falsch ist Dein Gemüthe!
Die Nachtigall, die Nachtigall
nahmst Du Dir zum Exempel.
Sie bleibt so lang der Sommer lacht,
im Herbst sie sich von dannen macht
die Nachtigall, die Nachtigall
nahmst Du Dir zum Exempel.
Der Bach im Thal, der Bach im Thal
ist Deiner Falschheit Spiegel.
Er strömt allein, wenn Regen fließt,
bei Dürr' er bald den Quell verschließt,
der Bach im Thal, der Bach im Thal
ist Deiner Falschheit Spiegel.
In de Utrechtsche Studenten-Almanak van 1862 (hier) vinden we op blz.134 van het Mengelwerk een zeer getrouwe Nederlandse vertaling:
O denneboom, o denneboom! wat is uw loof standvastig!
Gij zijt niet slechts des zomers groen
Maar ook als sneeuw en hagel woên;
O denneboom, o denneboom! wat is uw loof standvastig!
O meisjeslief, o meisjeslief! hoe trouwloos is uw boezem!
In voorspoed hangt gij teêr ons aan,
ln onspoed laat ge ons eenzaam staan;
O meisjeslief, o meisjeslief! hoe trouwloos is uw boezem!
Den nachtegaal, den nachtegaal, dien kiest ge u tot een voorbeeld,
Die in den zomer vrolijk slaat,
Maar in den winter ons verlaat,
Den nachtegaal, den nachtegaal, dien kiest ge u tot een voorbeeld.
De heldre beek, de heldre beek is spiegel van uw valschheid,
In regentijden schoon en klaar,
Maar droog, is slechts de zomer daar;
De heldre beek, de heldre beek is spiegel van uw valschheid.
Longfellow heeft een Engelse vertaling gemaakt, die begint met O hemlock tree! O hemlock tree! how faithful are thy branches. De bijhorende illustratie toont dat we ons bij deze woorden absoluut geen kerst- of wintersfeer moeten voorstellen.
In 1824, vier jaar na zijn verschijnen, werd het liefdeslied niettemin tot kerstlied omgevormd door een andere Duitse tekstdichter, Ernst
Anschütz, die enkel de eerste van de oorspronkelijke strofen behield.
Om de melodie perfect aan te treffen in de vorm die we nu kennen is het wachten tot 1843. In studentenkringen klonk dan
*