De vertaling leest alsof het een origineel Nederlands boek betreft, en dat is geen geringe prestatie. De vertalingen van Tom Sawyer en Huckleberry Finn heb ik telkens na enkele bladzijden dichtgeklapt, omdat ik een Mokums dialect aan de oevers van de Mississippi ondraaglijk vond. Niet aldus in "Onderweg". Men leest een spetterend eigentijds Nederlands dat de geest en de stijl van het origineel goed weergeeft, denk ik. Men moet er maar bijnemen dat de geslachten doorgaans fout zijn (met op blz.224 zowaar zelfs de spreekwoordelijke mannelijke koe), maar "meebrengen" wordt correct gebruikt, en dat kan tellen als toetssteen.
Ik heb "Onderweg" dus drie keer gelezen, telkens met genoegen. Ik heb er nu nog meer aan gehad doordat ik gaandeweg een lijst heb aangelegd van de eigennamen, die in overdreven mate voorkomen. "Personages" kan men ze eigenlijk niet noemen, want er is maar 1 personage: "Dean Moriarty" (in het echt Neal Cassady), een verslaafde hyperkinetische babbelzieke autodief. De verteller, "Sal", is een student van de vage soort. In werkelijkheid genoot Kerouac aan Columbia University van een "football scholarship" waarin van hem alleen sportieve prestaties verwacht werden. Zodra hij geblesseerd raakte was hij student-af. Hij vatte grote bewondering en vriendschap op voor de crimineel Cassady.
 |
| Kerouac alias "Sal" (rechts) met Cassady alias "Dean". |
Drie keer gelezen of niet, grote literatuur kan ik het niet noemen. Sal en Dean scheuren in de periode 1947-1950 een aantal keer doorheen de Verenigde Staten, langs de as New York-Denver (cruciale draaischijf)-San Francisco, en uiteindelijk nog eens zuidwaarts naar Mexico. (Hier een prachtige interactieve website met de routes.) De landschappen zoeven voorbij, en af en toe krijgen we een toeristische alinea voorgeschoteld. Wat dat betreft moest ik denken aan Three men in a boat van Jerome K. Jerome, dat ook gedeeltelijk een literaire toeristengids is, afgewisseld met humoristische belevenissen. Bij Kerouac zijn de "avonturen" een aaneenrijging van onbenullige en dikwijls zielige anekdotes die enkel indruk kunnen maken op een brein dat door drugs en drank geëxalteerd is. De reis naar Mexico, bijvoorbeeld, door Dean opgeklopt als mysterieus, zwoel, exotisch enzovoort, is eigenlijk een banale drugstocht langs droeve bidonvilles. Sex, drugs and rock&roll zou dat tegenwoordig heten, maar in 1950 was er nog geen R&R, en de opstandige jeugd moest het stellen met bebop. Jazz is prominent aanwezig in het boek, en het is vandaag niet gemakkelijk zich voor te stellen dat die muziek toen als subversief overkwam. Overigens: wat een stel kletsmajoors bijeen! In heel het boek wordt ontzettend gebabbeld, en dat zal ook nodig geweest zijn tijdens de vele autoritten die eindeloos saai moeten geweest zijn. Ook sommige passages zijn bepaald langdradig, bijvoorbeeld de pogingen om jazzperformances op papier weer te geven en de beschrijvingen van Deans zelfmoordstijl van autorijden (waar Kerouac blijkbaar bewondering voor heeft).
Bij deze derde lectuur viel mij sterker op dat Sal nu en dan, ontnuchterd, de ware aard onderkent van dit holle opgepepte turbo-leven: een "donkere hel, zinloze nachtmerrie, grauwe leegte" (blz.250).
De populaire voorstelling is dat Kerouac het boek in recordtijd op het papier kwakte, als spontane ongekunstelde gedachtenstroom. Ik heb daar sterke twijfels bij, want het boek maakt een doordachte, gestructureerde indruk. Céline heeft in een magistrale directe stijl geschreven, maar uit zijn manuscripten vol opeenvolgende verbeteringen blijkt wat een werk daarin kroop!
P.S. Kerouac overleed door levercirrose, en Cassady stierf 's nachts eenzaam onder de blote hemel door overdaad van alcohol en drugs. Romantiek was bij die verslaafde beatniks ver te zoeken.