De Droomnovelle van de Weense arts Arthur Schnitzler verscheen in 1925-1926, als feuilleton in het modeblad Die Dame. Schnitzler had er al fragmenten van genoteerd in 1907. Het boek werd onder zijn originele benaming Traumnovelle in 1969 een eerste keer verfilmd door Wolfgang Glück, maar het is vooral de spectaculaire verfilming als Eyes wide shut
door Stanley Kubrick uit 1999 die bekend is geworden. De verwijzingen
verderop hebben betrekking op de Nederlandse vertaling door Pim
Lukkenaer (1980, Het Spectrum), die 75 bladzijden telt.
Het verhaal is gesitueerd in Wenen, en is opgebouwd rond het welgesteld gezinnetje van de 35-jarige huisarts Fridolin, zijn vrouw Albertine en hun zevenjarig dochtertje. De actie begint op vastenavond, en strekt zich uit over drie nachten en de twee tussenliggende dagen. Een precies jaartal wordt niet verstrekt. In elk geval zijn we in het ancien régime van vóór 1919, want er wordt verwezen naar de monarchie ("heren van het hof", "de aartshertogen" enz). In een avondblad leest Fridolin op aswoensdag tussen andere krantenberichten:
Er werd dus in de Turkse hoofdstad Constantinopel druk over de spoorlijn overlegd, en een oplossing voor het politiek vraagstuk werd spoedig verwacht. Ook in de Britse pers stond de spoorlijn vooraan in het nieuws, want het weekblad The Spectator van 11 maart 1911 schrijft in zijn overzicht van de voorafgaande week
In de loop van maart 1911 werden de eerste akkoorden al gesloten en later in dat jaar kon het werk aan de spoorlijn hervat worden. Het is dus goed denkbaar dat Fridolin op 1 maart 1911 in de Weense avondkranten leest van een spoorwegconferentie in Constantinopel, waar "lord Cranford" de Britse belangen moest behartigen.
Als 1911 inderdaad het jaar van de actie is, dan speelt de novelle zich af tussen vastenavond (dinsdag 28 februari 1911) en de vroege ochtend van vrijdag 3 maart 1911. In de Wiener Zeitung van 2 maart 1911 treffen we een kort verslagje aan het gemaskerd bal ("redoute") van vastenavond ("Faschingdienstag') in de Sophiazalen ("Sophien-Salen").
Oostenrijkse kranten en tijdschriften uit die tijd hier en The Spectator hier consulteerbaar.
Bescheiden bijdrage aan de literatuurgeschiedenis
Het verhaal is gesitueerd in Wenen, en is opgebouwd rond het welgesteld gezinnetje van de 35-jarige huisarts Fridolin, zijn vrouw Albertine en hun zevenjarig dochtertje. De actie begint op vastenavond, en strekt zich uit over drie nachten en de twee tussenliggende dagen. Een precies jaartal wordt niet verstrekt. In elk geval zijn we in het ancien régime van vóór 1919, want er wordt verwezen naar de monarchie ("heren van het hof", "de aartshertogen" enz). In een avondblad leest Fridolin op aswoensdag tussen andere krantenberichten:
In Constantinopel werd een conferentie gehouden over de aanleg van een spoorweg in Klein-Azië, waaraan ook Lord Cranford deelnam. De firma Benies & Weingruber was insolvent geworden. De prostituée Anna Tiger had uit jaloezie met zwavelzuur een aanslag gepleegd op haar vriendin Hermine Drobizky. Vanavond was er een haringfuif in de Sophia-zalen. (p.26)Vermoedelijk zijn die krantenberichten literair gecomponeerd door Schnitzler, want er is geen spoor van een historische "Lord Cranford" uit die tijd te vinden, noch van een firma Benies & Weingruber. De "Bagdad-spoorlijn" was tot 1914 wél een politiek vraagstuk waarover Turkije, Duitsland, Rusland, Engeland en Frankrijk langdurig onderhandelden. In de Wiener Zeitung van dinsdag 28 februari 1911 (vastenavond) vinden we
Er werd dus in de Turkse hoofdstad Constantinopel druk over de spoorlijn overlegd, en een oplossing voor het politiek vraagstuk werd spoedig verwacht. Ook in de Britse pers stond de spoorlijn vooraan in het nieuws, want het weekblad The Spectator van 11 maart 1911 schrijft in zijn overzicht van de voorafgaande week
In de loop van maart 1911 werden de eerste akkoorden al gesloten en later in dat jaar kon het werk aan de spoorlijn hervat worden. Het is dus goed denkbaar dat Fridolin op 1 maart 1911 in de Weense avondkranten leest van een spoorwegconferentie in Constantinopel, waar "lord Cranford" de Britse belangen moest behartigen.
Als 1911 inderdaad het jaar van de actie is, dan speelt de novelle zich af tussen vastenavond (dinsdag 28 februari 1911) en de vroege ochtend van vrijdag 3 maart 1911. In de Wiener Zeitung van 2 maart 1911 treffen we een kort verslagje aan het gemaskerd bal ("redoute") van vastenavond ("Faschingdienstag') in de Sophiazalen ("Sophien-Salen").
Dit
gemaskerd bal vond plaats in de zaal die Fridolin in het krantenbericht
aantreft als locatie voor de traditionele haringsalade op aswoensdag.
Het is zeer verleidelijk dit welbepaald bal te zien als datgene waarmee
het verhaal van Fridolin en Albertine begint. Aan tragische gevolgen
ontbreekt het in de pers evenmin. Welt Blatt van aswoensdag 1911
bericht van een passionele moord en zelfmoord in de nasleep van het
gemaskerd bal van vorige nacht. (Ter vergelijking: ook Fridolin leest in
de krant over geweld uit jaloezie.)
