Deze twee boekjes belandden toevallig naast elkaar op tafel. Het linkse heb ik al vele keren gelezen, het rechtse is mij aanbevolen als goede detective. Om te vinden wat zij gemeen hebben wenden we ons in vertrouwen tot
Dit Lectuur-Repertorium in drie kloeke volumes (afgesloten in 1954) geeft onder 'Principiële Verantwoording' (blz. XIII)
Het Beginsel. De mens heeft op aarde slechts één doel: God te dienen en daardoor in de hemel te komen. (...)
Het hoeft bijgevolg geen betoog meer dat het lectuurgevaar bestaat. Waar gevaar dreigt, moet leiding worden verstrekt.en neemt deze taak bepaald niet lichtzinnig ter hand. Zo vernemen we dat
Over de snelheidsellipsoïde van reuzensterren van spectraaltype K
door Armand Van Hoof 'Lectuur voor allen' is, en het anonieme
Handboek voor het slagersbedrijf
'Lectuur voor volwassenen alleen, veronderstelt zedelijke voorlichting en vorming'. Het feit dat ik deze uitingen van apostolische vlijt enigszins ironisch benader zou mij ongetwijfeld een veeg uit dezelfde pan opleveren waaruit ook Marnix Gijsen en Anton Roothaert bediend worden. Bij de eerste lezen we
Na zich volledig te hebben afgekeerd van zijn vroegere levensbeschouwing schreef hij, in de jongste jaren, vooral korte romans in een keurig, emotieloos, doorgaans psychologisch-penetrerend proza, waarin hij, klaarblijkelijk gedreven door ressentiment, de grondslagen van de katholieke levensbeschouwing tracht aan te tasten.en bij de tweede
schreef bovendien romans, die veelal gesitueerd zijn in het Noordbrabantse dorpsleven en waarin een blijkbaar door rancune gevoede, eenzijdige, alsmede beledigende visie op de katholieke godsdienst, zijn [sic] bedienaars en belijders agressief tot uiting wordt gebracht.De goddelijke gave om hart en nieren te doorgronden is blijkbaar ook de redactieleden van het Lectuur-Repertorium ten deel gevallen, want in beide gevallen weten zij ons te vertellen dat de gegispte auteurs klaarblijkelijk door ressentiment resp. rancune gedreven worden, en om die lage redenen afgeven op een godsdienst die de hunne zou moeten (gebleven) zijn. In het geval van Telemachus is die bewering bovendien pertinent onwaar, want de auteur spreekt met kiese eerbied over zijn toenmalige katholieke opvattingen.
Het fenomeen is de moeite om opgemerkt en benoemd te worden, want ook in gesprekken tussen personen wordt het regelmatig gebruikt als waardevolle variant op het argumentum ad hominem. Wie het katholicisme verwerpt en moet bekennen dat hij katholiek opgevoed is ziet zijn gespreksgenoot voldaan achteroverleunen: "ja, ja, dat is het dus! Ik had het wel gedacht." Een afrekening met verleden en/of opvoeding! Alsof men over politiek wél, maar over godsdienst niét kan uitgaan van feiten en waarnemingen, en een conclusie bereiken door eigen inzicht. In elk geval, voor de gesprekspartner is met deze ontmaskering het doek over het debat gevallen. De inhoud doet er al niet meer toe.
Men kan overigens élke opinie 'verklaren' door de juiste freudiaanse mix te maken van 'duidelijk overgenomen uit zijn opvoeding' en 'duidelijk een afrekening met zijn opvoeding'. Probeer het maar, lukt altijd! Voor deze debatdovende demagogische truc stel ik de benaming reductio ad patrem (herleiding tot de 'vader', zijnde de opvoeding) voor.
Voor ik het vergeet: Telemachus in het dorp behoort tot 'Verboden Lectuur: boeken die op grond van de Christelijke Zedenleer of van de Natuurwet voor de meeste lezers verderfelijk moeten worden geacht', Chinese handwassing valt onder 'Voorbehouden Lectuur: boeken die wegens bepaalde passages of grondgedachten niet voor alle volwassenen geschikt zijn, maar voor gevormde volwassenen, ook ontspanningshalve, in aanmerking kunnen komen.' Mijn eigen kwotering voor Telemachus is: warm aanbevolen.